Έρχεται η συντριβή των Σλάβων;

Η Ουκρανία δεν είναι η μόνη κρίση που θα προκύψει από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Είναι η πιο άμεση και η πιο άμεσα επικίνδυνη. Αλλά πέρα από τις εντυπωσιακές εικόνες των τρομερών διαδηλώσεων στην Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία, υπάρχει ένας λιγότερο εμφανής, αλλά δυνητικά αποσταθεροποιητικός κίνδυνος που έγινε ακόμα πιο έντονος κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Είναι η απειλή μιας σλαβικής συντριβής, σχολιάζει ο John Lloyd.

Οι τρεις σλαβικές δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης

είναι η Ρωσία, με περισσότερους από 140 εκατομμύρια κατοίκους, η Ουκρανία, με περίπου 47 εκατομμύρια και η Λευκορωσία, με σχεδόν 10 εκατομμύρια. Αυτά αποτελούσαν περίπου τα τρία τέταρτα του πληθυσμού της ΕΣΣΔ και ήταν (εκτός από τα μικρά κράτη της Βαλτικής) οι πλουσιότερες περιφέρειες. Αλλά τώρα παραπαίουν και η Ουκρανία πιο προφανώς. Ο Σεργκέι Βολομπόεφ, επικεφαλής των αναδυόμενων αγορών της Credit Suisse, δήλωσε στο Λονδίνο αυτή την εβδομάδα ότι η χώρα έχει ένα έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών σχεδόν 10 τοις εκατό και ένα δημοσιονομικό έλλειμμα του 7,5 τοις εκατό.

Αυτά είναι πολύ υψηλά, αλλά δεν χρειάζεται να είναι θανατηφόρα, αν η οικονομία είναι υγιής και η μεταρρύθμιση βρίσκεται σε εξέλιξη. Αλλά η οικονομία της Ουκρανίας νοσεί και η μεταρρύθμιση θα είναι δύσκολη. Μόνη μεταξύ των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, η Ουκρανία δεν έχει κάνει καμία μετα - κομμουνιστική πρόοδο. Είναι το ίδιο φτωχή με το 1989. Εν μέρει, λέει ο Άλεξ Πιβοβάρσκι, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, αυτό το παζλ εξηγείται από την τεράστια συγκέντρωση της βαριάς βιομηχανίας στην Ουκρανία που δημιουργήθηκε και διατηρήθηκε από τις επενδύσεις από τη Μόσχα. Όταν οι επενδύσεις αυτές σταμάτησαν, η Ουκρανία είτε έπρεπε να εκσυγχρονιστεί (που σήμαινε κλείσιμο) ή να διατηρήσει τη βιομηχανία με δικό της προϋπολογισμό. Επέλεξε το δεύτερο, με καταστροφικά αποτελέσματα.

Η διαφθορά στην Ουκρανία είναι «χωρίς αμφιβολία πολύ ανοιχτή» δήλωσε ο Βολομπόεφ. Οι κρατικές επιχειρήσεις λεηλατήθηκαν από το καθεστώς του πρώην προέδρου Βίκτορ Γιανούκοβιτς, οι ιδιωτικές εταιρείες παρενοχλούνταν για να δίνουν μέρος των κερδών στην τοπική και κεντρική διοίκηση και οι ιδιοκτήτες τους πήραν πολλές από τις επιδοτήσεις, ιδίως στον τομέα της ενέργειας, που είχαν σκοπό να βοηθήσουν τους φτωχούς.

Η νέα κυβέρνηση ήδη τα βρήκε με δύο ολιγάρχες, διορίζοντας τον Σεργκέι Ταρούτα και τον Ιχόρ Κολομόισκι ως διοικητές στο Ντόνετσκ και το Ντνιεπροπετρόφσκ- περιοχές όπου οι εταιρείες τους είναι οι μεγαλύτεροι εργοδότες. Είναι ένα καταθλιπτικά πρώιμο σημάδι της συνθηκολόγησης με την πραγματική εξουσία της Ουκρανίας.

Η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται στα πρόθυρα του διαμελισμού. Η Κριμαία μπορεί να αποσπαστεί. Το κοινοβούλιο, που κυριαρχείται από Ρώσους, κήρυξε την απόφαση να ενωθεί με τη Ρωσία. Η αποστασία των ανατολικών βιομηχανικών περιοχών, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 25 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας, θα ήταν ένα ακόμα μεγαλύτερο πλήγμα. «Χωρίς μεταρρυθμίσεις», δήλωσε ο Πιβοβάρσκι, «οι Ουκρανοί θα παραμείνουν φτωχοί, με το επίπεδο του εισοδήματος στο 25 τοις εκατό του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Μία νέα, άπειρη κατά μεγάλο μέρος κυβέρνηση στο Κίεβο έχει αναλάβει ένα από τα χειρότερα καθήκοντα στον κόσμο: την καταπολέμηση της διαφθοράς στις ίδιες τις τάξεις της, κάτι που θα είναι μια τεράστια πρόκληση.

Η Λευκορωσία, η μικρότερη από τις σλαβικές δημοκρατίες, ήταν μια μετα-σοβιετική επιτυχία. Η αυταρχική κυβέρνηση θα μπορούσε να καυχηθεί για την αύξηση του ΑΕΠ κατά την περίοδο προ της σύγκρουσης στα μέσα της δεκαετίας του 2000, κατά 10 τοις εκατό ή περισσότερο. Πλέον, γράφει η διμηνιαία έκδοση Belarus Digest, «το αναπτυξιακό δυναμικό μακροπρόθεσμα έχει αποδυναμωθεί, η παραγωγικότητα υστερεί σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο και τα συναλλαγματικά αποθέματα εξαντλούνται». Η ανάπτυξη πέρυσι ήταν κάτω από το 1 τοις εκατό και αυτό το έτος ίσως να είναι αρνητική. Η παραγωγικότητα που αυξάνεται κατά λίγο περισσότερο από 2 τοις εκατό υστερεί κατά πολύ από μια αύξηση στις πραγματικές αυξήσεις των μισθών του 17 τοις εκατό. Κάποια ανακούφιση θα εξαγοραστεί με την υποτίμηση του νομίσματος - αλλά αυτό είναι μια κλασική τακτική για να αποφύγει τη μεταρρύθμιση.

Η Ρωσία εισέρχεται πλέον στο πιο σκοτεινό τούνελ που έχει να αντιμετωπίσει η ηγεσία της κατά τα τελευταία 14 χρόνια της θητείας του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία. Ένας από τους πιο υψηλόβαθμους τραπεζίτες της, μιλώντας ανώνυμα, παρουσίασε μία εικόνα στασιμότητας. Η λέξη (στα ρωσικά «zastoi») θυμίζει την «περίοδο zastoi» των τελευταίων ετών του Λεονίντ Μπρέζνιεφ, του Σοβιετικού ηγέτη την περίοδο 1964-1982: απέρριψε κάθε ουσιαστική μεταρρύθμιση υπέρ της ελεγχόμενης αυστηρά σταθερότητας.

«Για τον Πούτιν» δήλωσε ο Ρώσος τραπεζίτης, «η πολιτική σταθερότητα είναι σίγουρα η πρώτη προτεραιότητα». Επεσήμανε ότι με ένα ταμείο σταθεροποίησης ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων και τα ποσοστά στις δημοσκοπήσεις να φτάνουν το 70 τοις εκατό μετά την έκθεση αλληλεγγύης του στους Ρώσους ομιλητές στην Ουκρανία, η απάντηση του Πούτιν στα μακροπρόθεσμα οικονομικά προβλήματα έχει την τάση να είναι «Τι; Εγώ να ανησυχώ».

Αλλά θα πρέπει να ανησυχεί. Η ανάπτυξη φέτος δεν θα είναι πολύ μεγαλύτερη από το 1 τοις εκατό - ίσως ακόμη και κάτω από αυτό το επίπεδο, εάν επιβληθούν κυρώσεις. Οι πραγματικοί μισθοί μειώνονται μετά από χρόνια, κατά τα οποία αυξήθηκαν έως και κατά 10 τοις εκατό, η παραγωγικότητα είναι μόνο στο 30 τοις εκατό των επιπέδων των ΗΠΑ - περίπου το ίδιο όπως και στην «περίοδο στασιμότητας του 1970, η αποταμίευση των νοικοκυριών είναι μειωμένη, καθώς οι άνθρωποι παίρνουν τους λογαριασμούς τους, ο πληθωρισμός είναι μεταξύ 6 τοις εκατό και 7 τοις εκατό και το εξωτερικό χρέος αυξάνεται.

Καμπανάκι χτυπά για όλη την οικονομία της Ρωσίας. Το γεγονός ότι το κράτος έχει αναλάβει τον έλεγχο των στρατηγικών τομέων του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και των τηλεπικοινωνιών αφήνει λίγο χώρο στις εμπόλεμες ιδιωτικές επιχειρήσεις να επενδύσουν. Η Ρωσία χρειάζεται επειγόντως εκσυγχρονισμό», δήλωσε ο τραπεζίτης, «περισσότερο από άλλες αναδυόμενες και ανταγωνιστικές οικονομίες όπως η Βραζιλία ή η Πολωνία».

Οι κοινωνικές και πολιτικές πιέσεις, που ενδέχεται να αυξηθούν αισθητά αυτό το έτος, θα είναι ένας δείκτης της επιτυχίας του παρελθόντος. Η Ρωσία είναι πολύ πιο πλούσια από ό,τι πριν από 20 χρόνια, ακόμη και έξω από τα επιχρυσωμένα κέντρα της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης. Μια νέα και μεγαλύτερη μεσαία τάξη έχει συνηθίσει στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Μία σταθεροποίηση θα προκαλούσε πόνο και μια πτώση μπορεί να προκαλέσει αναταραχές. Εάν διαδηλωτές από τη μεσαία τάξη εμφανίστηκαν σε μεγάλο βαθμό το 2011 - όταν οι καιροί ήταν καλοί- τι θα συμβεί αυτό το έτος και το επόμενο, όταν τα πράγματα θα σφίξουν, αν η Ρωσία γίνεται όλο και περισσότερο ένας διεθνής παρίας και το κράτος αποτύχει να διατηρήσει τη «σταθερότητα»;

Στα δυτικά ΜΜΕ, ο Πούτιν παρουσιάζεται ως ένας ηγέτης αυταρχικός, αλλά και επιτυχημένος και ισχυρός. Αυτό κάνει τους δυτικούς ηγέτες να παραδέρνουν. Είναι όλα μια ψευδαίσθηση, όμως. Η Ρωσία, με την παραπαίουσα ανάπτυξη, μια δημογραφική κρίση και κανέναν εκσυγχρονισμό στον ορίζοντα, απέχει ένα ή δύο χρόνια από τον οικονομικό πυρετό.

blogs.reuters.com/

Διαβάστε περισσότερα