Γιατί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο λέει «όχι» στην ευρωλιτότητα

Οι σκληρότερες ενδοοικογενειακές διαμάχες γίνονται συχνά για τα χρήματα. Αυτό συμβαίνει και με τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επί τρία χρόνια διαφωνούν για το ποιος θα πληρώσει τι για να σωθεί το ευρώ. Στις αρχές του μήνα πρόεδροι και πρωθυπουργοί αγωνίστηκαν, περνώντας μια άγρυπνη νύχτα και μια μέρα, για τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Πίσω στις πατρίδες τους, μερικά από τα επίμαχα ποσά μπορεί να είχαν εγκριθεί χωρίς συζήτηση.

Είναι ένας παράλογος τρόπος για να διαχειρίζονται τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Η κωμωδία του ατέρμονου παζαριού επιδεινώνεται από τη φάρσα του κάθε

ηγέτη που αλλάζει τους αριθμούς για να υποστηρίξει ότι κέρδισε. Είναι τέτοια η μιζέρια, που η ΕΕ καταρτίζει πλέον προϋπολογισμούς για επταετή περίοδο. Αλλά αυτό είναι πάρα πολύ δύσκαμπτο -ακόμη και η Σοβιετική Ένωση περιορίστηκε σε πενταετή σχέδια. Και επιπλέον μεγεθύνει τα ποσά που διακυβεύονται: σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο ευρώ για την περίοδο 2014-20. Από μια άλλη σκοπιά, όμως, ο προϋπολογισμός είναι μόνο περίπου το ένα πεντηκοστό των δημόσιων δαπανών στην ΕΕ. Για τις πλούσιες χώρες, οι καθαρές εισφορές ανέρχονται σε περίπου 0,3% του ΑΕΠ.

Ένας λόγος για το χάος του προϋπολογισμού είναι ότι τα χρήματα προέρχονται από τα εθνικά δημόσια ταμεία, δημιουργώντας ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Ένας άλλος λόγος είναι ότι ο προϋπολογισμός πρέπει να συμφωνηθεί ομόφωνα. Ένα τρίτο είναι η οικονομική κρίση. Οι περισσότεροι καθαροί πληρωτές δεν μπορεί να καταλάβουν γιατί η ΕΕ θα πρέπει να εξαιρεθεί από την λιτότητα που κηρύττει στους άλλους. Και για αυτά τα ελλείμματα κάθε λίρα ή ευρώ που στέλνεται στις Βρυξέλλες είναι ένα επιπλέον ευρώ ή λίρα που πρέπει να δανειστεί.

Και σα να μην έφτανε το ενδεχόμενο για εθνικό βέτο στον προϋπολογισμό των 27, τώρα υπάρχει η απειλή ενός 28ου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μια απόρριψη θα είναι η πιο συγκρουσιακή πράξη του, από τότε που εξανάγκασε σε παραίτηση την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Ζακ Σαντέρ το 1999, κατηγορώντας την για διαφθορά. Θα μπορέσουν οι ευρωβουλευτές να κάνουν κάτι τόσο τολμηρό, για να μην πούμε θρασύ;

Η ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι απρόβλεπτη. Χωρίς τέτοιες έννοιες όπως κυβέρνηση ή αντιπολίτευση, η κομματική πειθαρχία είναι αδύναμη. Ένας ευρωκράτης σχολιάζει δηκτικά ότι «όλο το κοινοβούλιο είναι η αντιπολίτευση». Η μόνη ιδέα που ενώνει τους περισσότερους βουλευτές είναι η επιθυμία για «περισσότερη Ευρώπη», η οποία συνήθως σημαίνει περισσότερο ευρώ. Η εξουσία προέρχεται από την ικανότητα ξοδέματος. Επειδή η ΕΕ δεν αυξάνει τους φόρους άμεσα ή δεν δανείζεται, δεν υπάρχουν ψήφοι στις προσκλήσεις για περικοπές δαπανών.

Οι ευρωβουλευτές εξοργίστηκαν όταν οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν, για πρώτη φορά, να περικόψουν τον προϋπολογισμό για το 2014-20 κατά 3% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Αυτό ήταν ένας θρίαμβος για τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος επίσης διατήρησε την πολύ-μισητή «έκπτωση» της χώρας του. Οι επικριτές αναρωτήθηκαν, πως μπορεί να υπαγορεύει έναν προϋπολογισμό για το σύνολο της ΕΕ, μέχρι το 2020, όταν η Βρετανία μπορεί να μην ανήκει καν μετά το 2017 στην Ένωση, αφού ο Κάμερον θέλει να πραγματοποιήσει δημοψήφισμα. Στην πραγματικότητα, ο προϋπολογισμός υπαγορεύτηκε από την Άνγκελα Μέρκελ. Η γερμανίδα καγκελάριος συμμάχησε με τον Κάμερον κατά του Φρανσουά Ολάντ της Γαλλίας, ο οποίος ευθυγραμμίστηκε αδέξια με το κοινοβούλιο. Ο προϋπολογισμός κατέληξε όπου ήθελε η Μέρκελ: στο 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος.

Ακόμη και πριν τελειώσει η σύνοδος κορυφής, οι ηγέτες των τεσσάρων κοινοβουλευτικών “οικογενειών” είχαν εκδώσει μια κοινή δήλωση, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία απαράδεκτη. Η ισχύς τους ενισχύθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2009, η οποία προβλέπει ότι ο προϋπολογισμός θα πρέπει να εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου συγκροτήματος (δηλαδή, οι απουσίες και οι αποχές μετράνε ως αρνητικές ψήφοι). Τα περιθωριακά κόμματα της αριστερά και της δεξιάς πιθανότατα θα τον καταψηφίσουν, όπως και πολλά κόμματα που είναι αντιπολίτευση στην πατρίδα τους. Κάποιοι στο Παρίσι καλούν τους γάλλους σοσιαλιστές να «βελτιώσουν» τους όρους που εξασφάλισε ο Ολάντ.

Ένα αδιέξοδο θα ταίριαζε λίγο. Θα πιέσει την ΕΕ σε ετήσιους προϋπολογισμούς με βάση τα επίπεδα του 2013, παράγοντας υψηλότερες δαπάνες από ό,τι συμφωνήθηκε κατά τη Διάσκεψη Κορυφής. Ωστόσο, θα ανταγωνίζονται δύο ομάδες: οι δικαιούχοι των ταμείων συνοχής, οι οποίοι θα αγωνιστούν να σχεδιάσουν πολυετή σχέδια και όσοι συνεισφέρουν σαφώς με προσωρινές εκπτώσεις που θα λήξουν χωρίς νέο προϋπολογισμό (Αυστρία, Γερμανία, Κάτω Χώρες και Σουηδία).

Πολλοί ευρωβουλευτές θα πιεστούν έντονα από τις εθνικές πρωτεύουσες. Η απειλή της απομάκρυνσης από τις λίστες των κομμάτων για τις ευρωπαϊκές εκλογές του επόμενου έτους, εξηγεί γιατί ορισμένοι θέλουν μια μυστική ψηφοφορία, όσο περίεργο και αν φαίνεται αυτό. Πίσω από τη στάση αυτή βρίσκεται η προθυμία για συμβιβασμό. Οι κυβερνήσεις υπαινίσσονται ότι θα αποδεχθούν ορισμένες από τις απαιτήσεις του κοινοβουλίου, όπως τη δέσμευση να αναθεωρήσουν τον προϋπολογισμό σε διάστημα δύο ή τριών ετών ή μεγαλύτερη ευελιξία για να μεταφέρουν τα χρήματα μεταξύ τομέων και από το ένα έτος στο επόμενο.

Ώρα να κόψουν την ΚΑΠ

Οι ευρω-φεντεραλιστές λένε ότι όλα θα είναι πολύ ευκολότερα εάν η ΕΕ θα μπορούσε να αυξήσει τους φόρους άμεσα. «Οι Αμερικανοί είπαν όχι στη φορολογία χωρίς εκπροσώπηση. Όμως, στην ΕΕ έχουμε εκπροσώπηση χωρίς φορολόγηση» παραπονιέται η Sylvie Goulard, μια γαλλίδα φιλελεύθερη ευρωβουλευτής. Ωστόσο, οι περισσότερες κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την ΕΕ ως διεθνή οργανισμό και θέλουν να διατηρούν τον έλεγχο του χρήματος.

Το επιχείρημα έγκειται στο ερώτημα που βρίσκεται πραγματικά το θέμα της δημοκρατικής νομιμότητας. Οι λίγο γνωστοί ευρωβουλευτές δύσκολα μπορούν να απαιτήσουν μεγαλύτερη λαϊκή εντολή από ό,τι οι εθνικοί πολιτικοί ηγέτες. Και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι απίθανο να καταστεί περισσότερο ελκυστικό από την παράκαμψη των εθνικών κοινοβουλίων και οικονομιών, πόσο μάλλον επιδιώκοντας να επιβάλουν ευρωπαϊκούς φόρους πάνω στους ήδη υψηλούς εθνικούς φόρους.

Αντί να παραπονιόμαστε για οριακή μείωση σε ένα μικρό προϋπολογισμό και να επιδιώκουμε την χίμαιρα των «ιδίων πόρων» (π.χ., ευρωπαϊκούς φόρους στον άνθρακα ή τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές), το κοινοβούλιο θα ήταν προτιμότερο να επικεντρωθεί στην πραγματική οργή -ότι οι ηγέτες της ΕΕ έκαναν λίγα για να αλλάξουν τις παρωχημένες προτεραιότητες των δαπανών. Άφησαν σχεδόν το 40% του προϋπολογισμού να διατίθεται στη γεωργία, τη βιομηχανία που παράγει λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ. Μειώνοντας την ΚΑΠ θα μπορούσε να απελευθερώσει πόρους για τομείς στους οποίους η ΕΕ μπορεί να ενισχύσει πραγματικά την ανάπτυξη, όπως η έρευνα, η εκπαίδευση και οι διασυνοριακές υποδομές. Η ΕΕ θα μπορούσε να έχει το καλύτερο και των δύο κόσμων: χαμηλότερες δαπάνες και περισσότερη ευρωπαϊκή αξία.

economist