Η ψεύτικη ελπίδα του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού

Λέγεται συχνά ότι η αμερικανική νομισματική ένωση λειτουργεί πολύ καλύτερα από την ευρωπαϊκή , διότι ένας μεγάλος ομοσπονδιακός προϋπολογισμός απαλύνει τις επιπτώσεις των διαταραχών στις μεμονωμένες πολιτείες. Έτσι, η ευρωζώνη, όπως  υποστηρίζουν, θα πρέπει να έχει δικό της προϋπολογισμό για να παρέχει παρόμοια αυτόματη ασφάλεια στα μέλη της. Όμως, αυτό το επιχείρημα παρερμηνεύει την αμερικανική εμπειρία, γράφει στο project-syndicate ο Daniel Gros, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών

Σπουδών στις Βρυξέλλες και πρώην οικονομικός σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ένα βασικό ερώτημα που απασχολεί τους  τέσσερις προέδρους των μεγάλων ιδρυμάτων της Ευρώπης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Eurogroup), καθώς προετοιμάζουν την έκθεσή τους σχετικά με το πώς να μεταρρυθμίσουν την κοινή νομισματική πολιτική, είναι το εξής: χρειάζεται η ευρωζώνη τον δικό της προϋπολογισμό;

Αντιμετωπίζουν το επιχείρημα ότι η νομισματική ένωση των Ηνωμένων Πολιτειών λειτουργεί πολύ καλύτερα, διότι υπάρχει ένας μεγάλος ομοσπονδιακός προϋπολογισμός που εξομαλύνει τις επιπτώσεις των ασύμμετρων διαταραχών – δηλαδή, διαταραχές στις μεμονωμένες πολιτείες. Η ευρωζώνη, όπως υποστηρίζεται, θα πρέπει να έχει δικό της προϋπολογισμό για να παρέχει αυτόματη ασφάλεια στα μέλη της. Αυτό το επιχείρημα, όμως, παρερμηνεύει την εμπειρία των ΗΠΑ.

Είναι αλήθεια ότι στις ΗΠΑ, όπως και στα περισσότερα ομοσπονδιακά κράτη, ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός αναδιανέμει το εισόδημα στις περιφέρειες, αντισταθμίζοντας έτσι τουλάχιστον ένα μέρος από τις διαπεριφερειακές διαφορές στο εισόδημα. Αλλά, ενώ αυτό έχει επανειλημμένα τεκμηριωθεί σε πολλές περιπτώσεις, το συμπέρασμα ότι η ανακατανομή είναι ισοδύναμη με έναν αποσβεστήρα  διαταραχών είναι λάθος.

Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός αντισταθμίζει ένα σημαντικό μέρος των διαφορών ως προς το κατά κεφαλήν εισόδημα σε όλες τις πολιτείες (εκτιμάται σε 30-40%), διότι οι φτωχότερες πολιτείες συνεισφέρουν λιγότερο φόρο εισοδήματος, κατά μέσο όρο, και λαμβάνουν υψηλότερες μεταβιβαστικές πληρωμές.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι μηχανισμοί αυτοί παρέχουν επίσης ασφάλεια από διαταραχές (όπως οι ξαφνικές αλλαγές στο εισόδημα των πολιτειών). Πολλές από τις μεταφορές της ομοσπονδιακής κυβέρνησης – ειδικά η βασική κοινωνική υποστήριξη, όπως τα κουπόνια τροφίμων – διαφέρουν λίγο από τον τοπικό επιχειρηματικό κύκλο.

Όσον αφορά τα έσοδα, ο βαθμός στον οποίο η ομοσπονδιακή φορολογία απορροφά τις διαταραχές σε κρατικό επίπεδο δεν μπορεί να είναι πολύ μεγάλος, για τον απλό λόγο ότι η κύρια πηγή των ομοσπονδιακών εσόδων που αντιδρά στον επιχειρηματικό κύκλο, ο ομοσπονδιακός φόρος εισοδήματος δηλαδή, αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 10 % του ΑΕΠ.

Η χαμηλή ευαισθησία των ομοσπονδιακών δαπανών και των ομοσπονδιακών εσόδων στους κύκλους των τοπικών επιχειρήσεων εξηγεί γιατί μόνο ένα μικρό ποσοστό (εκτιμάται σε περίπου 10-15%) από οποιαδήποτε διαταραχή στο ΑΕΠ της κάθε με