Σε ποια οικονομία θα μεγαλώσουν τα παιδιά μας;

Πολλοί σύγχρονοι αναλυτές θεωρούν ότι η οικονομία δεν θα αλλάξει σημαντικά τα επόμενα 20 χρόνια, παρά τα όσα μάθαμε από την οικονομική κρίση. Η υπόθεση αυτή είναι λάθος, υποστηρίζει ο Barry Eichengreen, καθηγητής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών στο University of California, Berkeley.

Το επάγγελμα του οικονομολόγου δεν είχε σωστή κρίση. Η Βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ μπορεί να περίμενε πάρα πολλά όταν έκανα την περίφημη ερώτηση γιατί οι οικονομολόγοι δεν είχαν προβλέψει την καταστροφή, αλλά υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αίσθηση ότι ένα μεγάλο μέρος της έρευνάς τους κατέληξε να είναι

άνευ σημασίας. Ακόμη χειρότερα, πολλές από τις συμβουλές που προσφέρονται από τους οικονομολόγους χρησιμοποιήθηκαν ελάχιστα από τους πολιτικούς που επιδιώκουν να περιορίσουν τις αρνητικές οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνέπειες.

Οι μελλοντικές γενιές θα τα καταφέρουν καλύτερα; Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις στο πρόσφατο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός ήταν μια συλλογική προσπάθεια να φανταστεί κανείς το περιεχόμενο ενός βιβλίου με τις Αρχές της Οικονομίας το 2033. Δεν υπήρχε καμία έλλειψη ιδεών και θεμάτων στα υφιστάμενα σχολικά βιβλία, υποστήριξαν οι συμμετέχοντες, και θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις επόμενες δύο δεκαετίες.

Οι οικονομολόγοι που εργάζονται στα όρια της οικονομίας και της ψυχολογίας, για παράδειγμα, υποστήριξαν ότι θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην συμπεριφοριστική χρηματοδότηση, στην οποία τα ανθρώπινα ελαττώματα χρησιμοποιούνται για να εξηγήσουν την αποτυχία της λεγόμενης υπόθεσης των αποτελεσματικών αγορών. Οι ιστορικοί της οικονομίας, εν τω μεταξύ, υποστήριξαν ότι τα μελλοντικά βιβλία θα ενσωματώσουν την ανάλυση της πρόσφατης εμπειρίας στη μακροπρόθεσμη ιστορική καταγραφή. Μεταξύ άλλων, αυτό θα επιτρέψει στους εκπαιδευόμενους οικονομολόγους να λάβουν υπόψη τους πιο σοβαρά την εξέλιξη των οικονομικών θεσμών.

Οι οικονομολόγοι της ανάπτυξης, από την πλευρά τους, υποστήριξαν ότι πολύ περισσότερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε τυχαίες μελέτες και πειράματα. Οι πρακτικοί οικονομέτρες τόνισαν την αυξανόμενη σημασία των «μεγάλων δεδομένων» και με την πιθανότητα ότι τα μεγάλα σύνολα δεδομένων θα έχουν ενισχυθεί σημαντικά για την κατανόηση της λήψης οικονομικών αποφάσεων μέχρι το 2033.

Τελικά, ωστόσο, η εικόνα ήταν ότι τα οικονομικά του 2033 θα διέφεραν ελάχιστα από τα οικονομικά του σήμερα. Ένα βιβλίο σε δύο δεκαετίες από τώρα θα μπορούσε να είναι πιο πολύπλοκο από μια φετινή έκδοση, ενσωματώνοντας πλήρως τις συνεισφορές που σήμερα αποτελούν τα σύνορα της οικονομικής έρευνας. Αλλά δεν θα διαφέρει ριζικά ως προς τη δομή και την προσέγγιση στην οικονομία του σήμερα.

Κατά γενική ομολογία, με άλλα λόγια, φαίνεται ότι δεν θα υπήρχε τίποτα μέσα στα επόμενα 20 χρόνια τόσο μετασχηματιστικό όπως οι Αρχές του Άλφρεντ Μάρσαλ από το 1890 ή την επανάσταση που ξεκίνησε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς το 1930. Σε αντίθεση με τα οικονομικά αυτών των ετών, η οικονομία σήμερα είναι μια ώριμη και καλά εδραιωμένη πειθαρχία. Και, όπως κάθε ώριμη πειθαρχία, προχωρά σταδιακά και όχι με επαναστατικές ενέργειες.

Αυτή η υπόθεση είναι σχεδόν σίγουρα λάθος. Αντανακλά το ίδιο σφάλμα που γίνεται από επιστήμονες της τεχνολογίας, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι όλες οι ριζοσπαστικές καινοτομίες έχουν ήδη γίνει. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, τα επόμενα 20 χρόνια δεν θα δούμε καμιά σημαντική ανακάλυψη τόσο επαναστατική όσο η ατμομηχανή ή το τρανζίστορ. Η τεχνολογική πρόοδος θα είναι σταδιακή και όχι επαναστατική. Πράγματι, εφόσον οι αυξήσεις είναι μικρές, το αποτέλεσμα είναι πιθανόν να είναι η πιο αργή αύξηση της παραγωγικότητας και μια «Μεγάλη Στασιμότητα».

Στην πραγματικότητα, η ιστορία της τεχνολογίας αντέκρουσε επανειλημμένα αυτή την απαισιόδοξη άποψη. Δεν μπορούμε να πούμε ποια θα είναι η επόμενη ριζική καινοτομία, αλλά αιώνες της ανθρώπινης εμπειρίας δείχνουν ότι θα υπάρξει (τουλάχιστον) μία.

Παρομοίως, δεν μπορούμε να πούμε ποια θα είναι η επόμενη επανάσταση στην οικονομική ανάλυση, αλλά πάνω από ένας αιώνας σύγχρονης οικονομικής σκέψης δείχνει ότι θα υπάρξει μία. Όλα αυτά δείχνουν ότι το εγχειρίδιο οικονομίας του 2033 θα είναι πολύ διαφορετικό από αυτό της σύγχρονης οικονομίας. Εμείς απλά δεν μπορούμε να πούμε πώς.

Πράγματι, θα μπορούσε κάποιος να αμφισβητήσει την ίδια την υπόθεση ότι σε δύο δεκαετίες από τώρα θα υπάρχουν βιβλία όπως τα ξέρουμε. Σήμερα, η εισαγωγική οικονομία διδάσκεται με ένα εγχειρίδιο στο οποίο ένας διαπρεπής καθηγητής παραχωρεί επιτακτικά τη συμβατική σοφία του στους φοιτητές. Η γνώση, όπως συνοψίζεται στο βιβλίο και ερμηνεύεται από τον καθηγητή, παραδίδεται από την κορυφή.

Με αυτόν τον τρόπο, φυσικά, παραδίδουν και οι εφημερίδες, παραδοσιακά, την είδηση. Συντάκτες και εκδότες μαζεύονται και συγκεντρώνουν ιστορίες και η εφημερίδα που παράγεται στη συνέχεια παραδίδεται στην πόρτα του συνδρομητή. Όμως, κατά την τελευταία δεκαετία έχει συμβεί μια πραγματική επανάσταση στην επιχείρηση των ειδήσεων. Τα νέα πλέον συγκεντρώνονται και διαδίδονται μέσω ιστοσελίδων, wikis σχολίων στα blogs. Οι ειδήσεις, με άλλα λόγια, παραδίδονται ολοένα και περισσότερο από τη βάση προς την κορυφή. Αντί να βασίζονται σε εκδότες, ο καθένας κάνει τη δική του επιμέλεια ειδήσεων.

Κάτι παρόμοιο είναι πιθανό να συμβεί και στα σχολικά βιβλία, κυρίως στα οικονομικά, όπου ο καθένας έχει τη γνώμη του και εμπειρία από πρώτο χέρι για το θέμα. Τα εγχειρίδια θα είναι όπως τα wikis, με καθηγητές και μαθητές να τροποποιούν το κείμενο και να συμβάλλουν στο περιεχόμενο. Μπορεί να υπάρχει ακόμα ένας ρόλος για τον συγγραφέα ως θεματοφύλακα. Αλλά το βιβλίο δεν θα είναι πλέον η πηγή της σοφίας και ο συγγραφέας του δεν θα έχει πλέον τον έλεγχο του πίνακα περιεχομένων. Το αποτέλεσμα θα είναι μπερδεμένο. Όμως, το επάγγελμα το οικονομολόγου θα έχει μεγαλύτερη ποικιλία και δυναμική – και τα οικονομικά των παιδιών μας θα είναι πιο υγιή, ως αποτέλεσμα.

http://www.project-syndicate.org/commentary/how-economics-will-change-in-the-next-20-years-by-barry-eichengreen