Το έλλειμμα εμπιστοσύνης βυθίζει την ΕΕ

Όλοι στην Ευρώπη μιλάνε για τα ελλείμματα, και πως θα τα μειώσουν. Τονίζουν μάλιστα αυτά των χωρών του Νότου, που είναι χρόνια.

Μιλάνε για τις θεσμικές ανεπάρκειες της ευρωζώνης, που έχει ενιαίο νόμισμα και κεντρική τράπεζα, αλλά τίποτα άλλο, από αυτά που θα έπρεπε να υπάρχουν σε μια νομισματική ένωση.

Βέβαια, οι κριτικές αυτές είναι εύστοχες. Αλλά κανένα από αυτά τα ελλείμματα δεν είναι αυτό που έχει σημασία. Το έλλειμμα που εμποδίζει την Ευρώπη να βγει από την κρίση είναι το έλλειμμα εμπιστοσύνης.

Πρώτον,

υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των εθνικών ηγετών και των λαών τους. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στη περίπτωση του Ιταλού πρώην πρωθυπουργού Silvio Berlusconi, που ευτυχώς μπήκε επιτέλους στο περιθώριο της πολιτικής σκηνής. Ακόμη όμως και οι πιο ισχυροί ηγέτες, έχασαν πια την εμπιστοσύνη των οπαδών τους, λέγοντας μια το ένα και μια το άλλο.

Για παράδειγμα, οι δηλώσεις της Angela Merkel τον Φεβρουάριο ότι δεν θα χρειαστεί τοίχος προστασίας απέναντι σε μια ελληνική χρεοκοπία. Δεσμεύτηκε να μην δοθεί ούτε ένα γερμανικό ευρώ για περαιτέρω διάσωση της Ελλάδας. Όλοι όμως ήξεραν, ότι μόλις την υπερψηφίσει η γερμανική βουλή, μια δεύτερη διάσωση, με τον απαραίτητο τοίχο προστασίας θα γίνονταν πραγματικότητα.

Αυτά τα είπα ξείπα των πολιτικών έχουν διαβρώσει την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων τους.

Δεύτερον, υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Ο βασικός λόγος που οι βόρειες χώρες δεν προχωρούν σε μια λύση «μπαζούκα», είναι επειδή δεν εμπιστεύονται τις νότιες χώρες, ως προς το πώς θα διαχειριστούν τα χρήματα της όποιας βοήθειας.

Φοβούνται ότι (για παράδειγμα) αν η ΕΚΤ αγοράσει περισσότερα κρατικά ομόλογα, για να μειωθεί το κόστος δανεισμού της Ισπανίας, οι Ισπανοί θα χαλαρώσουν την εφαρμογή των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων. Έτσι, το Βερολίνο και οι σύμμαχοί του, απλά προσφέρουν βοήθεια με το σταγονόμετρο, ίσα ίσα για να μην βουλιάξει το καράβι.

Τρίτον, υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινωνικών ομάδων που καλούνται να κάνουν θυσίες. Οι Ιταλοί ταξιτζήδες θα ήταν πρόθυμοι να δεχτούν περισσότερο ανταγωνισμό, αν το ίδιο έκαναν και οι φαρμακοποιοί της χώρας. Αν όμως επιτρέψουν περισσότερες άδειες ταξί, μειώνοντας το εισόδημά τους, την ίδια ώρα που οι φαρμακοποιοί ασκούν επιτυχώς βέτο, τότε αυτό θα ήταν άδικο για κάποιους.

Με άλλα λόγια, η έλλειψη εμπιστοσύνης εμποδίζει τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Το ελληνικό παράδειγμα είναι ιδιαίτερα εύγλωττο: Εκεί, κανένας δεν θέλει να πληρώνει φόρους, επειδή δεν πληρώνουν και οι υπόλοιποι!

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, οι κοινωνίες διαφέρουν μεταξύ τους όσον αφορά στα επίπεδα εμπιστοσύνης. Για τους οικονομολόγους, αυτές οι διαφοροποιήσεις έχουν βαθιές ιστορικές ρίζες.

Σε περιοχές της Ευρώπης, όπου οι μειονότητες υφίσταντο διώξεις πριν από 500 χρόνια, στη σημερινή εποχή υπάρχουν έντονες εθνικιστικές και θρησκευτικές τριβές και συγκρούσεις.

Στα Βαλκάνια, που βρίσκονταν υπό Οθωμανική κατοχή, η εμπιστοσύνη προς τις κυβερ