«Αντιστρέφοντας την πυραμίδα»

Ύστερα από την αυγουστιάτικη ραστώνη, το gazzetta συνεχίζει την παρουσίαση βιβλίων που σχετίζονται με το ποδόσφαιρο και αυτήν την εβδομάδα συστήνει ένα βιβλίο που θα λατρέψει κάθε... προπονητής της εξέδρας! Πώς θα σας φαινόταν αν σήμερα μια ομάδα παρατασσόταν με σύστημα 2-3-5 ή αν εφάρμοζε το θρυλικό WM (3-2-2-3); Μάλλον παράλογο. Αν σας έλεγαν επίσης ότι το κατενάτσιο δεν είναι ανακάλυψη των Ιταλών, αλλά των Ελβετών ή ότι μια τροποποίηση στον κανονισμό του οφσάιντ μετέβαλε την εξέλιξη των ποδοσφαιρικών συστημάτων και τακτικών; Όλα αυτά και πολλά ακόμα μας εξιστορεί ο Τζόναθαν Γουίλσον στο βιβλίο του Αντιστρέφοντας την πυραμίδα. Μέσα από όμορφες ποδοσφαιρικές ιστορίες διηγείται την ολική αναστροφή της πυραμίδας, δηλαδή πώς από το 2-3-5 φτάσαμε στο 5-3-2. Ο συγγραφέας στα πρώτα κεφάλαια αναλύει το 3-2-2-3, το περίφημο WM, που ονομάστηκε έτσι γιατί η διάταξη των παικτών σχηματίζει τα δύο συγκεκριμένα γράμματα. Αποδίδει την προέλευσή του στην αλλαγή του κανονισμού του οφσάιντ (από τρεις έγιναν δύο οι παίκτες που έπρεπε να καλύπτουν τον επιτιθέμενο), μια και ως τότε κυριαρχούσε το 2-3-5. Έπειτα πληροφορούμαστε την πορεία δύο εθνικών ομάδων που παρότι δεν στέφθηκαν ποτέ παγκόσμιες πρωταθλήτριες, άφησαν ανεξίτηλο σημάδι στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο: την Αυστρία, τη θρυλική «βούντερτιμ» (ομάδα-θαύμα) και τη μεταπολεμική Ουγγαρία. Στους Μαγυάρους, μάλιστα, ο Γουίλσον αποδίδει την πρωταρχική εφαρμογή του 4-2-4 - μάλλον όχι άδικα. Ξεχωριστή θέση στο βιβλίο κατέχουν δύο σπουδαία συστήματα, ριζικά διαφορετικής ποδοσφαιρικής φιλοσοφίας: Το κατενάτσιο (catenaccio) και το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο (total football). Σε ό,τι αφορά το κατενάτσιο, ο συγγραφέας εντοπίζει την πρωταρχική σύλληψη στο σύστημα «βερού» (verru) που καθιέρωσε ο Ελβετός Καρλ Ράπαν, θέλοντας να αντισταθμίσει την έλλειψη τεχνικής και φυσικής κατάστασης των παικτών του. Ωστόσο, στην Ιταλία το κατενάτσιο (ή αλλιώς «το δίκαιο του αδυνάτου») αναπτύχθηκε αυτόνομα, αν και αναμφίβολα δέχθηκε ελβετική επιρροή. Κυριότερος εκφραστής θεωρήθηκε η Ίντερ του Χερέρα. Το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο επέφερε επανάσταση στο άθλημα, εφαρμόζοντας τη γεωμετρία στο γήπεδο με την έννοια του ευμετάβλητου χώρου. Η κεντρική ιδέα, σύμφωνα με τον Γουίλσον, συνοψίζεται στο: «μεγάλωσε τον χώρο όταν έχεις την μπάλα, μίκρυνέ τον πρεσάροντας όταν δεν την έχεις». Εμπνευστής θεωρείται ο Ρίνους Μίχελς, ωστόσο ο συγγραφέας μοιράζει την πατρότητα της ιδέας μεταξύ των Ολλανδών και των Σοβιετικών. Ίσως γι’ αυτό και μετά το εκτενές αφιέρωμα στους «οράνιε», κάνει ιδιαίτερη μνεία στον Βαλερί Λομπανόφσκι, τον «πατέρα» του πρέσινγκ. Ακολούθως διατρέχει μέσα από τα Μουντιάλ την εξέλιξη των συστημάτων, αφηγούμενος την τελειότητα του βραζιλιάνικου 4-2-4 που για πολύ καιρό κυριάρχησε, και πώς κατέληξαν οι Άγγλοι δύο φορές στο 4-4-2 ύστερα από αρκετές αμφιταλαντεύσεις (αρχικά 4-1-3-2 μετά τη θρυλική ήττα 3-6 από τους Ούγγρους το 1953, στη συνέχεια απλώς τροποποιώντας το 4-2-4 κατεβάζοντας στα χαφ δύο επιθετικούς). Ερμηνεύει την παρακμή του 3-5-2 μέσα απ