ΜΜΕ και στερεότυπα

Το αποτέλεσμα της παραπάνω «μίξης» προκύπτει από τη συσχέτιση των ειδήσεων με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις. Οπότε το ερώτημα που εύλογα τίθεται είναι εάν τελικά οι ειδήσεις αυτές είναι αντικειμενικές, αληθινές ή παραποιημένες. Η απάντηση δεν είναι εύκολη. «Τα μόνα αισθήματα που έχει κάποιος για ένα γεγονός το οποίο δεν γεύεται, είναι τα αισθήματα που γεννάει για το γεγονός αυτό η διανοητική του εικόνα. Είναι παρεμβολή ενός ψευδο-περιβάλλοντος ανάμεσα στον άνθρωπο και στο πραγματικό περιβάλλον» ανέφερε ο Lippmann,

ο θεωρητικός που εισήγαγε τον όρο «στερεότυπα» στις αρχές της δεκαετίας του 1920, θέλοντας να τονίσει ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου είναι ανταπόκριση σε αυτό το περιβάλλον. Ένα τέτοιο ψευδο-περιβάλλον, εικόνα από την οποία απορρέει η συμπεριφορά του ανθρώπου, αποτελούν και οι ειδήσεις.

Η ΠΟΣΠΕΡΤ την προηγούμενη εβδομάδα εξέδωσε ανακοίνωση καυτηριάζοντας την τηλεοπτική ανταπόκριση δημοσιογράφου της ΕΡΤ από το Ισραήλ, την οποία θεώρησε υποκειμενική και «στρατευμένη» υπέρ της μιας πλευράς. Ζήτησε μάλιστα την παρέμβαση τόσο της ΕΣΗΕΑ, όσο και του ΕΣΡ, εκτιμώντας ότι τέτοιες προσεγγίσεις θα πρέπει να εκλείψουν. Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση, «η αντικειμενικότητα, η δημοσιογραφική δεοντολογία, η τραγικότητα του πολέμου, η ενσυναίσθηση και η ευαισθησία για την ανθρώπινη ύπαρξη, των αθώων θυμάτων και αμάχων ανεξαρτήτως προέλευσης, είναι τα βασικά στοιχεία που θα έπρεπε να διέπουν τους δημοσιογράφους που τιμούν το επάγγελμα, πολύ περισσότερο την πολεμική ανταπόκριση, όπως αρμόζει στη δημόσια τηλεόραση και τις παρακαταθήκες παλαιότερων και καταξιωμένων συναδέλφων σε ανάλογες περιπτώσεις».

«Αντί αυτού, παρακολουθούμε πολεμοχαρείς αναμεταδόσεις, χωρίς αιδώ, χωρίς καμία επαφή με την πραγματικότητα και το δράμα που βιώνουν οι λαοί της περιοχής και αναδύει η φρίκη του πολέμου. Ανταποκρίσεις που υποδηλώνουν χαρά για τον πόλεμο, σκηνές με χορούς και τραγούδια με τον στρατό για τις πολεμικές επιχειρήσεις που θα ακολουθήσουν σκοτώνοντας αμάχους και παιδιά, περιχαρείς αναδείξεις των οπλικών συστημάτων και στρατιωτικών επιτευγμάτων, περιγραφές που αντιμετωπίζουν το δράμα του πολέμου στο επίπεδο της παιδικής χαράς», συμπλήρωσε η ΠΟΣΠΕΡΤ στην ανακοίνωσή της.

Ωστόσο, εάν κάποιος δει το συγκεκριμένο ρεπορτάζ θα διαπιστώσει ότι όσα περιέγραφε η δημοσιογράφος ήταν ακριβώς αυτά που εκείνη τη στιγμή εξελίσσονταν δίπλα της. Αδιαμφισβήτητος μάρτυρας η τηλεοπτική εικόνα. Ωστόσο, η κριτική που έγινε στη δημοσιογράφο ήταν σκληρή διότι απλά, δεν συμφωνούσαν όλοι με όσα έλεγε. Άλλο όμως το γεγονός που εξελίσσεται και άλλο το εάν συμφωνείς με την κριτική του ή όχι. Αυτά τα δύο στοιχεία διαρκώς τα συγχέουμε, ακριβώς λόγω των στερεοτύπων. Αν π.χ. η δημοσιογράφος βρίσκονταν στο βομβαρδισμένο νοσοκομείο της Γάζας και μετέδιδε τα όσα θλιβερά εξελίσσονταν εκεί, οι αντιδράσεις δεν θα ήταν οι ίδιες. Η ίδια δημοσιογράφος θα αποσπούσε τα εύσημα. Μα τότε απλά θα μετέφερε τη μια πλευρά των γεγονότων.

Σε κάθε περίπτωση δεν πρόκειται για εύκολα ζητήματα. Κατά τη δική μου άποψη, το θέμα με την ελληνίδα δημοσιογράφο στο Ισραήλ προέκυψε ακριβώς επειδή ως ερμηνευτικό πλαίσιο του περιστατικού αξιοποιήθηκαν προκαταλήψεις που υπήρχαν πριν το περιστατικό και ενεργοποιήθηκαν από τους τηλεθεατές για να το ερμηνεύσουν και να γίνει κατανοητό στο δικό τους πολιτιστικό πλαίσιο. Και επιβεβαίωσε απλά ότι οι σχέσεις ΜΜΕ και στερεοτύπων είναι σχέσεις αγάπης και μίσους διαχρονικά. Ας μην το ξεχνάμε ποτέ αυτό όταν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε γεγονότα και να διαμορφώσουμε γνώμη.