Έχω θέματα επεκτατικότητας & κτητικότητας-Οι Κυπριο-τουρκικές άσπονδες σχέσεις

Ναι, αλλά πάντα αναφερόμαστε στα Ελληνοτουρκικά και στο πλαίσιο αυτών εξετάζεται και η Εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 και η κατοχή εδώ και μισό αιώνα. Είναι δόκιμος ρεαλιστικά πλέον η ανάλογη αναφορά στις σχέσεις των δύο κρατών δηλαδή της Ελλάδας και της Τουρκίας, όταν παρεμβάλλεται ένα τρίτο κράτος, η Κύπρος, που είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και να θεωρείται το Κυπριακό ως μέρος

Στις διεθνείς σχέσεις ο ρεαλισμός αναφέρεται στο κομμάτι εκείνο όπου η δύναμη είναι το “ultimate ratio” στις σχέσεις των κρατών, και η διεθνής σκηνή και πραγματικότητα διέπονται από το δίκαιο του ισχυρού. Αυτού που μπορεί να επηρεάσει πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά διμερείς και πολυμερείς σχέσεις. Η δύναμη αποτιμάται σε σεβασμό και εκτίμηση στις διεθνείς σχέσεις, παρέχει εκείνα τα εχέγγυα να δηλώνεται ότι υπάρχει η άποψη της δύναμης αυτής είτε σε περιφερειακό είτε σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη υπάρχει μια αντιφωνία σε όλα αυτά, υπάρχουν θεωρητικοί που βάσει του κονστρουκτιβισμού θέτουν τις διεθνείς σχέσεις στο επίπεδο του κοινωνιολογικού εμπειριοκριτισμού και της επίδρασης κοινωνικών, ψυχολογικών και εθνικών φρονημάτων στο πως ενσαρκώνεται η εξωτερική πολιτική.

Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας παρόλες τις διακυμάνσεις ήταν πάντα ρεαλιστική, έχασε εδάφη που ανέλαβε να ανακτήσει όπως την Μ. Ασία, στο τέλος όμως ήθελε να διατηρήσει τα σύνορα της το 1922 και παρά την εθνική καταστροφή τα οριστά σύνορα του Ελληνικού κράτους παρέμειναν τα ίδια. Ακόμη και η σύσταση του κυρίως κράτους δεν άλλαξε παρόλη την μετανάστευση Ελλήνων από την Μ. Ασία, τον Πόντο και την Κων/Πόλη. Η απογραφή του 1928 έδειξε ένα πιθανό σύνολο προσφύγων μετά την Μικρασιατική καταστροφή της τάξης των 1.069.957 και αποτελούσαν το 17,2% του πληθυσμού της χώρας, αν και εικάζεται πως οι πρόσφυγες ήταν παραπάνω από 1,5 εκατομμύριο. Ως εκ των πραγμάτων οι πρόσφυγες αποτελούσαν το 1/5 της χώρας που σήμερα οι έχοντες προσφυγικές καταβολές άμεσα ή έμμεσα πιθανολογείται να αποτελούν το ¼ της Ελλάδος.

Ακόμη και τότε το επίσημο Ελληνικό κράτος απέστειλε το 50% το πληθυσμού στη Μακεδονία και στην Θράκη, εδάφη που ανακτήθηκαν κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912- 1913) και έπρεπε να αποικιστούν από Έλληνες για να μην υπάρξει νεότερη διεκδίκηση ή αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Ελλάδας. Οι περισσότεροι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μακεδονίας (538.595 πρόσφυγες βάσει των στοιχείων της Απογραφής του 1928), και η χώρα στον βορρά υποδέχθηκε τους πρόσφυγες παρέχοντας τους γη για να αρχίσουν ξανά των ζωή τους αλλά χωρίς να τους διευκολύνει ιδιαίτερα. Μόνοι έπρεπε να αναλάβουν την ανοικοδόμηση των χωριών και των πόλεων στην Μακεδονία και στην Θράκη, έπρεπε να μπουν από νωρίς στην αγροτική παραγωγή για να συντηρήσουν με αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα όλο τον πληθυσμό, ενώ το 38,1% των κατοίκων της Μακεδονίας που ήταν πρόσφυγες και το 31,8% των κατοίκων της Δυτικής Θράκης που είχαν προσφυγικό προφίλ προσπάθησαν και μέχρι σήμερα διατήρησαν μέσα από πολιτιστικούς συλλόγους τα ήθη και την αλληλεγγύη τους ως Σμυρναίοι, Πόντιοι και Μικρασιάτες.

Το Ελληνικό κράτος προτίμησε να απωλέσει εδάφη παρά να μπει ολικά σε πόλεμο και να κινδυνέψει ότι πρόσφατα δημιουργήθηκε ως κράτος από το 1830 ως το 1918. Οι πρόσφυγες χρησιμοποιήθηκαν και πάλι προς όφελος του Ελληνικού κράτους για να διατηρηθεί αφενός η κυριαρχία του στο βόρεια της χώρας, και φυσικά ώστε να μην αστικοποιηθούν άμεσα και να κινδυνέψει η σύσταση της ελίτ της κοινωνίας από τους εύπορους πρόσφυγες. Το ισοζύγιο κοινωνικά και εθνικά δεν αλλοιώθηκε ποτέ, η κυρίως Ελλάδα παρέμεινε στην Αττική και όπου ήταν κοντά σε λόμπι και εκτελεστικά όργανα, η δεύτερης τάξης Ελλάδα δημιουργήθηκε και εγκαταστάθηκε στη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης. Η όποια απογραφή ήταν παρακολουθηματική της πραγματικότητας μιας και το σύνολο που δηλωνόταν πάντα αργότερα άλλαζε, και οι πρόσφυγες ακόμη και με νέες ταυτότητες «ελλαδιτοποιήθηκαν» όχι για να ενσωματωθούν αλλά κυρίως για να περιοριστεί η προσφυγιά και τα όποια δικαιώματα μετέπειτα, έτσι ο Εκμέογλου (εκμέκ είναι το ψωμί στα τουρκικά) έγινε Ψωμιάδης, και ο Χατζόγλου (χότζας είναι ο ιερέας ή ο παπάς στο Ισλάμ) έγινε Παπαδόπουλος στο επίθετο.

Σήμερα αναλογικά την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Ελλάδας την καθορίζουν οι ψήφοι της δεύτερης και τρίτης γενιάς προσφύγων. Σχεδόν το 20% των Ελλήνων υπηκόων έχουν προσφυγική καταγωγή. Το Ελληνικό κράτος και σήμερα λειτουργεί ρεαλιστικά. Το 1974 μετά την εισβολή στην Κύπρο, το νησί ήταν πολιτικά μακριά κατά την Ελληνική διπλωματία, ήταν όμως και είναι και σήμερα μακριά από την ατζέντα του Ελληνικού κράτους αλλά και της ελίτ. Για την εξωτερική πολιτική έχεις αξία όταν εξασφαλίζεις την κυριαρχία του άλλου κράτους και όταν προσθέτεις στην δύναμη του και στην επέκταση του. Η Κύπρος θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από την Ελλάδα σε αυτούς τους τομείς, όμως αντιθέτως οτιδήποτε δεν ανήκει στην στενή περιφέρεια της Ελληνικής Δημοκρατίας είναι ξένο και βάρος, και δη η Ελληνική διπλωματία πολλάκις κακώς θεώρησε το Κυπριακό ως την ρίζα των προβλημάτων των Ελληνοτουρκικών.

Η Κύπρος στα πλαίσια της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας αποτελούσε μέρος μιας καλής συναλλαγής με οποιαδήποτε περιφερειακή ή διεθνή δύναμη που θα μπορούσε με αντάλλαγμα την Κύπρο, η Ελλάδα να πάει παραπέρα. Τα ελληνοτουρκικά από την στιγμή που οι τελευταίες δηλώσεις της Ελλάδας αναφέρουν πως δεν αφορούν και το Κυπριακό, αλλά θέματα μεταξύ των δύο χωρών και η Κύπρος δεν μπορεί ουσιαστικά να σταματά τις «καλές προοπτικές» μεταξύ των δύο χωρών, το Κυπριακό δεν θεωρείται υπό στενή έννοια εθνικό θέμα.

Η έννοια του «εθνικού θέματος» για την Ελλάδα έχει χωροχρονική ασυνέπεια, η Ελλάδα παραμένει η μεγάλη αρχαία ιδέα και στην περιοχή και στο παγκόσμιο, αλλά είναι η χώρα που δεν έχει ιδέα πως οι οπισθοχωρήσεις της στο χώρο με την απώλεια εδαφών τον τελευταίο αιώνα μεταβάλουν και την δυναμική της επιβίωσης της στον χρόνο. Τα θέματα της διαφθοράς, του δημογραφικού, της αξίας της ζωής, της προοπτικής να επεκταθεί η Ελλάδα και η εγκατάλειψη επαναπροσδιορισμού της λέξης κράτους με πυλώνες μέχρι που φτάνει η εθνική συνείδηση της ασφάλειας αποδεικνύουν ένα ρεαλισμό για την επιβίωση ενός πυρηνικού κράτους που απορρίπτει τα στηρίγματα της περιφέρειας του, όπως την Κύπρο που δίνει στην Ελλάδα στρατηγικό βάθος και μια επέκταση να επηρεάσει την πολιτική στις διεθνείς σχέσεις ως την Αραβική Θάλασσα, αφού η Κύπρος είναι η επόμενη γηραιά χώρα απέναντι από την διώρυγα του Σουέζ.

Στο πιο πάνω πλέγμα τίθεται το θέμα της ταυτότητας στην εξωτερική πολιτική. Αφού στα Ελληνοτουρκικά δεν περιλαμβάνεται το Κυπριακό ή καλύτερα περιλαμβάνεται ανάλογα με την ατζέντα της όποιας κυβέρνησης για λόγους θεαθήναι ή όποτε χρειάζεται να εξυπηρετηθεί η εν Ελλάδι ελίτ, η Κύπρος τί σχέσεις έχει με την Τουρκία, και μήπως τελικά η πίεση στην Τουρκία θα ήταν οι Κυπριο-τουρκικές σχέσεις;

Μπορεί η Τουρκία να μην αναγνωρίζει την ΚΔ, όμως πολλάκις αυτό συμβαίνει ανά το παγκόσμιο όπου κράτη μεταξύ τους δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις ή δεν αναγνωρίζουν το ένα το άλλο. Όμως σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα δεν δύναται να είναι ούτε ο εντολοδόχος της ΚΔ, ούτε και ο κηδεμόνας της. Οι Συνθήκες Εγγύησης είναι αναχρονιστικές και έχουν παραβιαστεί το 1974, οι σχέσεις της Κύπρου με την Τουρκία είναι ανύπαρκτες και στο τέλος συνομιλούμε με ένα μη αναγνωρισμένο κρατίδιο όπου κανείς δεν επιτηρεί τις εκλογές και την εφαρμογή των νόμων και παραμένει ένα κράτος «φάντασμα» ή ένα ψευδοκράτος στη Μέση Ανατολή.

Η διεθνής μας αναγνώριση ως ΚΔ βρίσκεται και θα βρίσκεται πάντα υπό αμφισβήτηση, είμαστε ένα κράτος με αρχηγό ενόπλων δυνάμεων από την Ελλάδα, μια άλλη χώρα. Είμαστε ένα κράτος ή μια μορφή προτεκτοράτου ή μια βάση εξοπλισμού των μεγάλων δυνάμεων; Η Αχίλλειος πτέρνα της Κύπρου υπήρξε πάντα η άρνηση της μέσα στην διάσταση των Ελληνοτουρκικών να διαφοροποιηθεί από την Ελλάδα, και αν και η Τουρκία κατά περιόδους μας βλέπει με την Ελλάδα ως ενιαίο σύνολο, να αποκτήσει δική της προσωπικότητα και να αποφασίσει τι θέλει. Αν η ΚΔ επιθυμεί την διζωνική ή την απελευθέρωση. Αν η ΚΔ θεωρεί ότι είναι 50 χρόνια υπό κατοχή και σε μακροχρόνια κατάπαυση του πυρός πρέπει να προετοιμάζεται για πόλεμο, και αυτό να αποτελέσει μέρος της εκπαίδευσης του κόσμου της.

Με την Ελλάδα έχουμε μια ειδοποιό διαφορά, η Ελλάδα ποτέ δεν είχε επεκτατικά στοιχεία στην σύσταση των πόλεων της αρχαίας εποχής και στη σύσταση του Ελληνικού κράτους. Ακόμη και η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου δεν κράτησε για πολύ και η διάσπαση έφερε τις περιφέρειες της αυτοκρατορίας του σε πτώση. Η Κύπρος αν και μέχρι το 1960 υπήρξε για αιώνες υπό κατοχή και με άσχημες συνθήκες, πάντα υπήρχε η έννοια του «προιοντισμού» δηλαδή κτίζω για όσο χρειαστεί μέχρι να φτάσω στο τελικό προϊόν είτε αυτό είναι η ελευθερία είτε η ίδρυση κράτους. Και αν δεν τα καταφέραμε ακόμη τόσο καλά, αισθανόμαστε πως είναι μια ανωμαλία της παραγωγής που όσο και αν κρατήσει θα μας οδηγήσει και πάλι στο τελικό προϊόν. Δεν είναι ήττα η κατοχή, δεν αισθανόμαστε ως Κύπριοι πως αποτύχαμε μόνιμα στο να καταφέρουμε να είμαστε ελεύθεροι με δικό μας κράτος, νιώθουμε πως η κατοχή είναι μια πρόσκαιρη ανωμαλία που θα ξεπεραστεί αλλά δεν θα γίνει ΠΟΤΕ ομαλότητα και συνήθεια η κατοχή, αλλά μας ταλαιπωρεί μέχρι να έρθουν οι «κατάλληλες συνθήκες». Άλλωστε αιώνες τώρα κράτησαν οι πρόγονοι μας, αιώνες χάθηκε αλλά και γεννήθηκε νέος κόσμος, πάντα θα υπάρχουν άσχημες μέρες αλλά ξέρουμε πως στο μυαλό μας είναι το «τελικό προϊόν» και κάτι παραπάνω.

Η αντίθεση με την Ελλάδα είναι πως ο πληθυσμός στην Ελλάδα κλαίει πατρίδες, εμείς έχουμε πατρίδα. Ξεριζωθήκαμε γιατί ίσως κακώς συνυπολογίσαμε στρατιωτικά και στρατηγικά σε βοήθεια κατά την εισβολή το 1974, και ίσως κακώς υπήρξε η εκεχειρία μεταξύ Πρώτης και Δεύτερης φάσης της εισβολής μιας και δόθηκε χρόνος στην Τουρκία να ανασυνταχθεί και να επεκταθεί σε περιοχές όπως η Μόρφου που ήταν εκτός του σχεδίου της εισβολής. Σήμερα πια δεν γνωρίζουμε στην Κύπρο τι πάει να πει πόνος, η κάθε οικογένεια στην Κύπρο κάτι είδε, κάτι έζησε, κάποιον ή κάτι έχασε ή κάποιον ψάχνει από την εισβολή. Έχουμε μισό αιώνα αγνοούμενους και ξέρουμε πως μας ανήκουν, είμαστε πρόσφυγες και ξέρουμε πως σκοπός είναι η με κάθε μέσο επιστροφή και είμαστε λίγοι αλλά πάντα τόσοι ήμασταν και φτάσαμε πιο ψηλά από όποιον άλλο Έλληνα. Γιατί πιστέψαμε πως τα σύνορα μας είναι στην Κερύνεια, η αντίληψη όμως του χώρου μας ξεκινά από την Κύπρο, φτάνει στην ακριτική Ελλάδα και έχουμε αποκτήσει νέες ταυτότητες να εξετάζουμε τον κόσμο σύμφωνα με όσους πέρασαν από το σώμα του νησιού τους Άγγλους, τους Άραβες, τους Ρώσους.

Οι κατακτήσεις μας έκαναν πιο «κοσμοπολίτες» από την Ελλάδα που μίκρυνε ενώ η Κύπρος μεγάλωνε για να γνωρίσει νέους πολιτισμούς αν και μισή. Το μυαλό μας δεν χωρά ότι η μισή Κύπρος, η Μ. Ασία και τα άλλα μέρη θα ανήκουν αλλού. Άλλωστε η εξωτερική πολιτική δεν κτίζεται με βάσει την δύναμη, η ισχυρή δύναμη κτίζεται με βάση την αντίληψη που προσφέρεις διαπαιδαγωγώντας τον κόσμο σου να ζητά, να έχει αντίληψη, να επιμένει. Η εξωτερική πολιτική δεν είναι στατική μέσα από τα χρόνια, πρέπει να αναγνωρίζει ευκαιρίες, να νέμεται τις συγκυρίες και να έχει όραμα. Όραμα μας η μια Κύπρος, η απελευθερωμένη Κύπρος, γιατί όταν πηγαίνουμε στο σχολείο στην ιστορία οι δάσκαλοι μας δεν αποκόπτουν από τον χάρτη την Κων/πόλη, ούτε και μπαίνουν σε συζητήσεις για το τι δεν γίνεται. Στην Κύπρο του μισού εκατομμυρίου οι Ε/Κ μάθαμε πως «δεν έχει κάτι που δεν γίνεται» και αυτό γιατί βλέπουμε την γη μας κτητικά και επεκτατικά. Κάτι που στην Ελλάδα λείπει. Κάτι που ο έμπειρος μηχανισμός της Τουρκίας διείδε, και δεν επιθυμεί την ανάπτυξη ενός μοντέλου απευθείας διαπραγματεύσεων μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας, ίσως γιατί η Ελλάδα λειτουργεί κατασταλτικά απέναντι στην Κύπρο και εξευμενιστικά απέναντι στην Τουρκική ελίτ.

Η πιο πάνω ανάλυση γίνεται όχι μόνο από μια αναλύτρια διεθνών σχέσεων αλλά από μια πρόσφυγα που δεν ξεχνά και διεκδικεί!

Πωλίνα Άνιφτου, Συμβούλου Εξωτερικής Πολιτικής και Επενδύσεων