Το τέλος των ψευδαισθήσεων / του Πολ Κρούγκ μαν

Death of a Fairy Tale

©New York Times

Την τελευταία διετία, οι περισσότεροι πολιτικοί και εμπειρογνώμονες της Ευρώπης -και πολλοί πολιτικοί και εμπειρογνώμονες της Αμερικής- έπεσαν θύμα ενός καταστρεπτικού οικονομικού δόγματος: σύμφωνα με το δόγμα αυτό, οι κυβερνήσεις δεν έπρεπε να αντιδράσουν στις έντονες υφεσιακές πιέσεις στις οικονομίες τους όπως επιτάσσει η οικονομική θεωρία -αυξάνοντας δηλαδή τις δημόσιες δαπάνες ώστε να αντισταθμιστεί η μείωση της ζήτησης των νοικοκυριών- αλλά με δημοσιονομική λιτότητα και περικοπές των δαπανών

Οι επικριτές αυτής της επιλογής προειδοποιούσαν εξαρχής πως η λιτότητα εν μέσω ύφεσης το μόνο που θα πετύχαινε θα ήταν η επιδείνωση της ύφεσης. Αλλά οι «λιτοτιστές» επέμεναν πως θα συμβεί ακριβώς το ανάποδο. Πώς αυτό; Χάρη στην «εμπιστοσύνη»! «Οι πολιτικές που εμπεδώνουν την εμπιστοσύνη θα χαλυβδώσουν τις οικονομίες, δε θα τις εξασθενήσουν», δήλωνε ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ (Jean-Claude Trichet), πρώην πρόεδρος της «ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας» (ΕΚΤ) και τον ισχυρισμό αυτό επαναλάμβαναν στα καθ’ ημάς οι Ρεπουμπλικάνοι στο κογκρέσο. Όπως το έθετα τότε, ήθελαν να μας πείσουν πωςυπήρχε μια νεράιδα της «εμπιστοσύνης» που θα κατέφτανε να επιβραβεύσει τους «λιτοτιστές» πολιτικούς για την δημοσιονομική τους αρετή.

Τα καλά νέα είναι πως πολλοί άνθρωποι με επιρροή παραδέχονται επιτέλους πως τέτοια νεράιδα δεν υπάρχει. Τα κακά νέα είναι πως παρά την παραδοχή αυτή, ελάχιστες είναι οι προοπτικές σύντομης αλλαγής πορείας στην Ευρώπη -ή εδώ στην Αμερική, όπου να μεν δεν ασπαστήκαμε ποτέ πλήρως αυτό το δόγμα, αλλά παρ’ όλα αυτά είχαμε μια de factoλιτότητα, με τη μορφή των πελώριων περικοπών στις δαπάνες και την απασχόληση σε πολιτειακό και ομοσπονδιακό επίπεδο.

Λοιπόν, σχετικά με αυτό το δόγμα: η επίκληση των θαυματουργικών ιδιοτήτων της «εμπιστοσύνης» είναι κάτι που ο Χέρμπερτ Χούβερ (Herbert Hoover) θα εύρισκε εξαιρετικά οικείο· και η πίστη στην «εμπιστοσύνη» πέτυχε στην Ευρώπη πάνω κάτω όσο είχε πετύχει στην Αμερική επί Χούβερ. Σε ολόκληρη την περιφέρεια της Ευρώπης, από την Ισπανία στη Λετονία, οι πολιτικές λιτότητας δημιούργησαν ύφεση αντάξια της μεγάλης κρίσης και ανεργία επίσης αντάξια της μεγάλης κρίσης· η νεράιδα της «εμπιστοσύνης» δεν εμφανίστηκε πουθενά, ούτε καν στη Βρετανία, που η επιστροφή της στη λιτότητα εδώ και δυο χρόνια είχε χαιρετιστεί με ουρανομήκη «ωσαννά» από τις πολιτικές ελίτ ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού.

Αλλά τίποτα από αυτά δεν έπρεπε να μας εκπλήσσει, μιας που η επικείμενη αποτυχία των πολιτικών λιτότητας ήταν ανέκαθεν ολοφάνερη. Κι όμως, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ξόδεψαν χρόνια ολόκληρα αρνούμενοι την πραγματικότητα, επιμένοντας πως όπου να ‘ναι οι εφαρμοζόμενες πολιτικές θα άρχιζαν να αποδίδουν και θριαμβολογώντας στην παραμικρή –αμελητέα- θετική ένδειξη. Ιδίως η από μακρόν ταλαιπωρούμενη Ιρλανδία κατονομάσθηκε ως μεγάλη επιτυχία, όχι άπαξ, αλλά δις, στις αρχές του 2010 και ξανά το φθινόπωρο του 2011. Κάθε φορά όμως, η υποτιθ