Ο ξεχασμένος άγγελος της Ρουάντας

Μέσα στην κόλαση μιας γενοκτονίας, στην παράνοια μιας ανελέητης σφαγής μόνο κάποιος που σκέφτεται σαν ήρωας μπορεί να διατηρήσει την ανθρωπιά του. Ακόμα και αν νιώθει αδύναμος, ακόμα και αν δεν έχει όλες τις απαντήσεις ξέρει τι είναι το σωστό και συνεχίζει. Κοντράροντας την ανθρώπινη φύση δεν αφήνει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης να τον παρασύρει, δεν επιτρέπει στην ατέλειωτη φρίκη να τον καταβάλει παρότι μέσα του ξέρει πως η λέξη "ήρωας" συμβαδίζει με τη λέξη "αυτοθυσία".

Αυτή είναι η ιστορία του Μπαγιέ Ντιανέ, του εβένινου αγγέλου με το αστραφτερό χαμόγελο. Του ανθρώπου που μέσα στην

τρέλα της σφαγής στη Ρουάντα δεν επέτρεψε στον εαυτό του να αδιαφορήσει. Δεν ακολούθησε τον εύκολο δρόμο του ανήμπορού παρατηρητή. Αντί να σκοτώνει σκυλιά που έτρωγαν πτώματα βοήθησε εκείνους που ο υπόλοιπος κόσμος είχε αφήσει στο έλεος της ματσέτας.

Από το Ντακάρ στο Κιγκάλι

Ο Ντιανέ γεννήθηκε στη Σενεγάλη. Μαζί με τους γονείς του και τα οκτώ αδέλφια του ζούσαν κοντά στο Ντακάρ. Ήταν ο πρώτος από την οικογένεια που κατάφερε να σπουδάσει. Μετά την αποφοίτηση του αποφάσισε να καταταγεί στο στρατό και το 1993 η μοίρα τον φέρνει στη Ρουάντα ως μέλος της αποστολής των στρατιωτικών παρατηρητών του ΟΗΕ στα πλαίσια της "Συμφωνίας Αρούσα". Ήταν ουσιαστικά μια παύση εχθροπραξιών μεταξύ κυβέρνησης και ανταρτών την οποία ο Οργανισμός "διαφήμιζε" ως το τέλος της βίας στην πολύπαθη αφρικανική χώρα. Ο Ντιανέ εγκαταστάθηκε στο Κιγκάλι και στο "Hôtel des Mille Collines" (Ξενοδοχείο των Χιλίων Λόφων γνωστό πλέον ως Hotel Rwanda) στο οποίο έμελε να γίνει ο μοναδικός χώρος ελπίδας σε μια πόλη μαρτυρίων.

Το πρώτο... κεφάλαιο

Στις 6 Απριλίου 1994 η δολοφονία του προέδρου Χαμπιαριμάνα σηματοδοτεί και την έναρξη της γενοκτονίας. Η άμεση εκτέλεση της πρωθυπουργού, Άγκαθε Ουβιλινγκιγιαμάνα και η σφαγή των δέκα Βέλγων στρατιωτών που την προστάτευαν παγώνει τους πάντες στην αποστολή του ΟΗΕ. Ο Ντιανέ μαθαίνει τα νέα από Τούτσι που έτρεξαν να κρυφτούν στο ξενοδοχείο. Παίρνει το τζιπ και άοπλος πάει στο σπίτι της πρωθυπουργού. Εκεί ανακαλύπτει κρυμμένα σε ντουλάπι τα 0παιδιά της. Ενημερώνει τον διοικητή των ειρηνευτικών δυνάμεων, Ρομέο Νταλέρ ο οποίος του ζητά να περιμένει οχήματα με οπλισμένο προσωπικό για να τους παραλάβουν. Οι ώρες περνούν και κανείς δεν εμφανίζεται ενώ στους δρόμους η σφαγή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Κρύβει τα παιδιά κάτω από κουβέρτες στο τζιπ του και καταφέρνει να τα πάει στο ξενοδοχείο σώζοντας τους τη ζωή. Έτσι γράφτηκε το πρώτο κεφάλαιο στην ηρωική του δράση.

Όσο ο χρόνος περνάει είναι πλέον ξεκάθαρο πως στη Ρουάντα συντελείται μια οργανωμένη εθνοκάθαρση που όμοια της δεν έχει δει ο πλανήτης. Ο ΟΗΕ όμως είναι κάθετος και τονίζει ότι πρόκειται για εσωτερικό ζήτημα και κανείς δεν έχει άδεια να επέμβει. Ενώ οι υπόλοιποι παρακολουθούν με φρίκη τη σφαγή των Τούτσι ο Ντιανέ αρνείται να πειθαρχήσει. Από τις πρώτες μέρες οργανώνει επιχειρήσεις διάσωσης πολιτών και κάνει το ξενοδοχείο χώρο υποδοχής. Κυκλοφορεί με το τζιπ σε μια πόλη όπου κυριαρχεί ο θάνατος. Μεθυσμένοι νεαροί με όπλα και ματσέτες στήνουν οδοφράγματα και ψάχνουν με μανία "κατσαρίδες" όπως ονόμαζαν τους Τούτσι. Όταν τον σταματούν χαμογελάει και έχει πάντα ένα αστείο να πει για να χαλαρώσει την κατάσταση. Δωροδοκεί με τσιγάρα, ποτά και λεφτά όσους δεν τον αφήνουν να περάσει και με κάποιο μαγικό τρόπο καταφέρνει να μεταφέρει με ασφάλεια δεκάδες άτομα (έως και πέντε σε κάθε ταξίδι) στο "Milles Collines" τα οποία στη συνέχεια φυγάδευε εκτός χώρας.

Ο άντρας που έκανε το σωστό

Όταν ρώτησαν τον Νταλέρ γιατί κανείς δεν ζήτησε από τον Ντιανέ να σταματήσει και να μην ρισκάρει τόσο πολύ τότε ο Καναδός στρατιωτικός απάντησε. "Είχαμε κάποιον που πέρασε τη γραμμή και έκανε το σωστό, δεν πρόκειται να του ζητούσα να σταματήσει". Ακόμα και όταν η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο και κανείς δεν ήταν ασφαλής ο Ντιανέ συνέχισε το έργο του χωρίς να σταματήσει να χαμογελά. Ενώ έσωζε ζωές παράλληλα προσπαθούσε να τραβήξει βίντεο με την ελπίδα ότι οι εκτός Ρουάντας θα τα δουν και θα ευαισθητοποιηθούν. Σε αυτόν ανήκει η πλειοψηφία του οπτικού υλικού από εκείνη την κολασμένη περίοδο.

Η δράση του για περίπου δύο μήνες θύμιζε ταινία. Ο γελαστός στρατιώτης που έσωζε ζωές και κανείς δεν μπορούσε να τον πειράξει. Δυστυχώς όμως εδώ μιλάμε για ωμή πραγματικότητα η οποία ξεπέρασε σε σκληρότητα ακόμα και το πιο ευφάνταστο σενάριο. Στις 31 Μαΐου ο Ντιανέ επιστρέφει με το τζιπ του μετά από συνάντηση με έναν εκ των ενορχηστρωτών της γενοκτονίας, τον Αγκουστίν Μπιζιμούνγκου. Πηγαίνει ένα μήνυμα στον Νταλέρ όμως μια σφαίρα τρυπά το πίσω τζάμι του αυτοκινήτου και τον βρίσκει στο κεφάλι σκοτώνοντας τον ακαριαία. Τραγική ειρωνεία η σφαίρα δεν προέρχεται από τους Χούτου αλλά από ένα φυλάκιο του RPF, των ανθρώπων δηλαδή των οποίων τους συγγενείς και τους φίλους έσωζε.

Ούτε ένας σάκος...

Η αυτοθυσία συνάντησε τον ήρωα. Για εκείνον όμως τον ήρωα σε αυτό τον κολασμένο τόπο δεν υπήρχε ούτε καν ένας σάκος για να καλύψει τη σορό του. "Ψάχναμε για έναν σάκο. Ρωτούσαμε, δεν υπήρχε πουθενά. Ούτε ένας. Είχαμε έναν άνθρωπο που έδωσε τα πάντα, που έκανε ό,τι μπορούσε και δεν είχαμε ούτε έναν σάκο να του δείξουμε λίγο σεβασμό. Είχαμε μόνο ένα γαλάζιο πλαστικό κάλυμα και ταινία. Τον καλύψαμε όπως μπορούσαμε, ήταν τόσο μεγάλος. Δεν το θέλεις όμως αυτό για έναν τέτοιο άντρα. Θέλεις να είναι τέλειο ώστε οι άνθρωποι όταν τον κοιτούν να ξέρουν ότι ήταν κάτι πολύ μεγάλο" θυμάται με δάκρυα στα μάτια ο Άλεξ Γκρόμο, μέλος της ανθρωπιστικής αποστολής του ΟΗΕ. "Ήταν ο πιο γενναίος απ' όλους" έγραψε ο Νταλέρ στο βιβλίο του "Shake Hands with the Devil":

Ο άγγελος της γενοκτονίας της Ρουάντας επέστρεψε στην πατρίδα του μέσα σε μια σακούλα αφήνοντας πίσω γυναίκα και δύο παιδιά. "Φαντάζεστε τι θα γινόταν από τον διεθνή Τύπο αν ήταν ένας Βρετανός ή Αμερικάνος στρατιώτης με τη γενναιότητα του Μπαγιέ; Για αυτόν δεν έγινε σχεδόν τίποτα" λέει με παράπονο ο δημοσιογράφος του BBC και φίλος του Σενεγαλέζου, Μαρκ Ντόιλ. Το 2010 σε επίσημη τελετή στη Ρουάντα η χήρα του Ντιανέ παρέλαβε από τον πρόεδρο της χώρας το βραβείο Ουμιρίνζι για όσα προσέφερε ο άντρας της. Την επόμενη χρονιά οι ΗΠΑ του απένειμαν ένα ειδικό μετάλλιο. Σε κείμενα, ταινίες και βιβλία για τη γενοκτονία στη Ρουάντα σπάνια αναφέρεται αλλά η ιστορία του θα είναι πάντα εκεί να μας διδάσκει ότι ακόμα και στις πιο απάνθρωπες καταστάσεις μπορείς να διατηρήσεις την ανθρωπιά και την αξιοπρέπεια σου.