Ο Σόρος, οι επιλογές της Ευρώπης και η ένωση δύο ταχυτήτων της Μέρκελ

Τι πήγε στραβά στην Ευρωζώνη;

Με την εξαίρεση του Sofokleous10, τα ελληνικά ΜΜΕ δεν ασχολήθηκαν ιδιαιτέρως με την ομιλία που έδωσε ο Τζορτζ Σόρος το περασμένο Σαββατοκύριακο περί το τι πήγε στραβά στην Ευρωζώνη. Εκτός Ελλάδας όμως, και κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο, κάνει θραύση. Μέχρι στιγμής τα – εγκωμιαστικά – σχόλιά τους στην ανάλυση του Σόρος έχουν καταθέσει ο Πολ Κρούγκμαν στους New York Times,

o Τζο Βάιζενταλ στο Businessinsider, ο Κύλεν Ρος στο Pragmatic Capitalism, ο Έζρα Κλάιν στην Washington Post, ο Φίλιξ Σάλμον στα blogs του Reuters κλπ. «Κανείς δεν καταλαβαίνει την κρίση της Ευρωζώνης καλύτερα από το Σόρος», ήταν το χαρακτηριστικό σχόλιο του Έζρα Κλάιν, και πράγματι η ανάλυση του ήταν εξαιρετική. Το βασικό της επιχείρημα είναι ότι το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενότητας είναι μια φούσκα που μπορεί να σκάσει ανά πάσα στιγμή.

Κατά βάση ο Σόρος χαρακτηρίζει το ευρωπαϊκό σχέδιο σαν κάτι που μοιάζει με δρομέα ο οποίος κινείται σταθερά προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης ενότητας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το τρέξιμο ενέχει κάτι παράξενο: είναι βασικά η τέχνη του να πέφτεις συνεχώς προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Όσο συνεχίζεις να κινείσαι μπροστά, μπορείς να διατηρείς μια δυναμική ισορροπία. Αλλά είναι πολύ δύσκολο να σταματήσεις, γιατί αν το κάνεις βρίσκεσαι εκτός ισορροπίας. Γράφει ο Σόρος:

«Η διαδικασία της ολοκλήρωσης αναλήφθηκε από μια μικρή ομάδα πολιτικών ηγετών που έβλεπαν μακριά, οι οποίοι έκαναν αυτό που ο Καρλ Πόπερ ονόμασε ‘αποσπασματική κοινωνική μηχανική’. Αναγνώριζαν ότι η τελειότητα είναι άπιαστη. Έτσι έθεσαν  περιορισμένους στόχους και αυστηρά χρονοδιαγράμματα και στη συνέχεια κινητοποίησαν την πολιτική βούληση για ένα μικρό βήμα, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι όποτε το επιτύγχαναν η ανεπάρκειά του θα καθίστατο προφανής και θα απαιτούσε ένα ακόμα βήμα. Η διαδικασία τροφοδότησε την ίδια της την επιτυχία, όπως συμβαίνει σε μια χρηματοπιστωτική φούσκα».

Το πρόβλημα εδώ είναι πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν κατάλαβαν ότι έτρεχαν. Νόμιζαν ότι περπατούσαν. Νόμιζαν ότι η ενίσχυση της δυναμικής ήταν κάτι καλό και ίσως απαραίτητο, ότι η κάθε φορά και μεγαλύτερη ενοποίηση ήταν από μόνη της και αφ’ εαυτής  κάτι καλό, ότι ενίσχυε τους δεσμούς μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και τους έκανε ισχυρότερους. Εκ των υστέρων όμως αντιλαμβανόμαστε ότι με αυτό τον τρόπο υπερφόρτιζαν την ευρωπαϊκή φούσκα και προετοίμαζαν το δρόμο για ένα καταστροφικό … σκάσιμο, αν και όταν το σχέδιο της ολοκλήρωσης δεν θα συνεχιζόταν πέρα από αυτό που ήταν το πολιτικά εφικτό της Συνθήκης του Μάαστριχ.

Η φούσκα ήταν συνέπεια μιας κίνησης σύγκλισης, που με τη σειρά της οφείλονταν στις λειτουργίες στάθμισης κινδύνου της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών:

«Όταν εισήχθη το ευρώ, οι εποπτικές αρχές επέτρεψαν στις τράπεζες να αγοράσουν απεριόριστα ποσά κρατικών ομολόγων δίχως να διαθέτουν τα αναγκαία κεφάλαια ασφαλείας. Και η κεντρική τράπεζα δεχόταν όλα τα κρατικά ομόλογα με ίσους όρους για να παράσχει χρηματοδότηση στις τράπεζες. Οι εμπορικές