Το απόρρητο παρασκήνιο της δημιουργίας του ευρώ (I)

Πώς φτάσαμε ως εδώ…

Από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι το 1970 οι ΗΠΑ κυριάρχησαν στην παγκόσμια οικονομία έχοντας ως όπλο τους το δολάριο που με τη σύνδεση του στο χρυσό δημιουργούσε μία πλασματική διεθνή νομισματική σταθερότητα εξασφαλίζοντας εξαιρετικά σημαντικά πλεονεκτήματα στην αμερικανική οικονομία αλλά προκαλώντας μεγάλα προβλήματα στον υπόλοιπο κόσμο. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 μία ενορχηστρωμένη προσπάθεια με πρωταγωνιστή τη Γερμανία και συνεργούς τη Βρετανία και τη Γαλλία

πέτυχε την κατάρρευση του επί σχεδόν μιας τριακονταετίας διεθνούς νομισματικού συστήματος με επίκεντρο του το δολάριο και την αντικατάσταση του με το σύστημα των ελεύθερα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Μπροστά στον κίνδυνο απώλειας του κυρίαρχου νομισματικού και οικονομικού τους ρόλου οι, πληγωμένες απ΄ το χαμένο πόλεμο του Βιετνάμ, ΗΠΑ αντέδρασαν επιβάλλοντας με την απειλή πολέμου εναντίον της Σαουδικής Αραβίας τη διεξαγωγή του διεθνούς εμπορίου πετρελαίου αποκλειστικά στο αμερικανικό νόμισμα. Έτσι, υποκατέστησαν την απώλεια της σύνδεσης του δολαρίου με το χρυσό με αυτήν της σύνδεσης του με το μαύρο χρυσό, αποκαθιστώντας την νομισματική τους ηγεμονία.

Η απάντηση της Γερμανίας ήταν η προσπάθεια, με τη βοήθεια της Γαλλίας, για τη δημιουργία μίας Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης με ένα νόμισμα το οποίο θα μπορούσε να εξελιχθεί σε αντίπαλο δέος του δολαρίου. Το ξέσπασμα της παγκόσμιας πετρελαϊκής κρίσης, όμως, έβαλε τέλος στο πρώτο ευρωπαϊκό πείραμα νομισματικής ολοκλήρωσης με τις δύο πρωταγωνίστριες σε αυτό χώρες να επαναφέρουν στο προσκήνιο το θέμα της Νομισματικής Ενοποίησης στα τέλη της δεκαετίας του ’70, ιδρύοντας αυτή τη φορά τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΕΜΣΙ), στη βάση του οποίου δημιουργήθηκε μία νομισματική μονάδα, το ECU, όπου συνδέθηκαν τα νομίσματα των κρατών του μηχανισμού σε μία καθορισμένη ισοτιμία.

Ελλείψει, ωστόσο, ενός πραγματικά ενιαίου νομίσματος και εξαιτίας της οικονομικής υπεροχής της Γερμανίας έναντι των υπολοίπων μελών του ΕΜΣΙ, το ECU κατέληξε να γίνει σκιά του γερμανικού νομίσματος, με τη Νομισματική Ένωση να παίρνει την προσωνυμία ‘D-zone’, δηλαδή ‘ζώνη του Μάρκου’. Η Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας, η Budensbank, μετατράπηκε, ανεπίσημα, σε Κεντρική Τράπεζα της Ευρώπης με αποτέλεσμα η νομισματική πολιτική της να επηρεάζει άμεσα όλες τις χώρες του ΕΜΣΙ, οι οποίες και έπρεπε να προσαρμόζουν τα επιτόκια τους ανάλογα με τα δικά της προκειμένου να παραμένουν εντός του μηχανισμού.

Έτσι, όταν η Budensbank προχωρούσε σε ανατίμηση του επιτοκίου του μάρκου προκειμένου να αντιμετωπίσει πληθωριστικές πιέσεις στην αναπτυσσόμενη Γερμανία, το ECU ακολουθούσε αναγκάζοντας και τις υπόλοιπες χώρες του ΕΜΣΙ να αυξήσουν τα επιτόκια τους προκαλώντας ανατίμηση στο κόστος των επιχειρηματικών και στεγαστικών δανείων και τελικά στο κόστος χρηματοδότησης της ανάπτυξης. Στην πράξη, η Γερμανία χρέωνε ως αντάλλαγμα για την παροχή μίας συναλλαγματικής σταθερότητας την εξαγωγή του πληθωρισμού από την ίδια προς