Διαχρονική εξέλιξη των ανισοτήτων πρόσβασης στην τριβάθμια εκπαίδευση 1993-2004: Ενδείξεις για αντιστροφή των τάσεων μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης Αρσένη

Tweet Κατηγορία: ΆρθραΑρθρογράφος: Διονύσης Γουβιάς

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (1993-2004): ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ «ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΑΡΣΕΝΗ»

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ένα σημαντικό κομμάτι της λεγόμενης «Μεταρρύθμισης Αρσένη» αφορούσε

την αλλαγή πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω της γενικότερης αναδιάρθρωσης του λυκείου. Βασικοί στόχοι του παρόντος κειμένου είναι η μελέτη των τάσεων πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω του συστήματος των πανελληνίων εξετάσεων, για συγκεκριμένες κατηγορίες αποφοίτων, ανάλογα με το επάγγελμα και το εκπαιδευτικό επίπεδο των γονέων, για τρεις διαφορετικές χρονικές στιγμές: τα ακαδημαϊκά έτη 1993-94, 1998-99 και 2003-04. Βασικός στόχος είναι να εξετασθούν οι ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές που παρουσιάστηκαν στους Δείκτες Αντιπροσώπευσης, και να συνδεθούν με αντίστοιχες αλλαγές στην αγορά εργασίας και τις επαγγελματικές προοπτικές συγκεκριμένων επιστημονικών κλάδων. Επίσης, επιχειρείται να αποτιμηθεί η «Μεταρρύθμιση Αρσένη», ιδίως όσον αφορά στους διακηρυγμένους φιλόδοξους στόχους της, που έχουν να κάνουν με την προώθηση της «ισότιμης πρόσβασης στην εκπαιδευτική διαδικασία, ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης» και την παροχή «ίσων ευκαιριών για όλους».

* Επίκουρος Καθηγητής Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ΤΕΠΑΕΣ (Ρόδος), Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ένα σημαντικό κομμάτι της λεγόμενης «Μεταρρύθμισης Αρσένη» (των αλλαγών, δηλαδή, που εισήχθησαν στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα από το 1997 και εντεύθεν) αφορούσε την αλλαγή πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω της γενικότερης αναδιάρθρωσης του λυκείου (αναμόρφωση αναλυτικών προγραμμάτων, αλλαγές στους τρόπους αξιολόγησης των μαθητών/τριών, εισαγωγή διαθεματικών δράσεων στα σχολεία κ.λπ.). Η εισαγωγή του «Ενιαίου Λυκείου», πέρα από την «ανάπτυξη της προσωπικότητας και της κριτικής σκέψης του μαθητή», την «καταπολέμηση της αποστήθισης» και την προώθηση ενός «αντικειμενικού» τρόπου αξιολόγησης, θεωρήθηκε ως το πρώτο βήμα της κατάργησης των εξετάσεων και της «ανοικτής πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση» από το καλοκαίρι του 2000 (ΥΠΕΠΘ, 1997α,β, 1998, και 2000).

Ταυτόχρονα με το ποσοτικό στοιχείο, η μεταρρύθμιση αυτή έθετε γενικότερα ζητήματα «εξίσωσης ευκαιριών», δηλαδή ευρύτερου εκδημοκρατισμού της εκπαίδευσης μέσω στοχευμένων μέτρων αντισταθμιστικής πολιτικής. Για παράδειγμα, στο κείμενο του ΥΠΕΠΘ Εκπαίδευση 2000: Για μια Παιδεία Ανοικτών Οριζόντων (ΥΠΕΠΘ, 1997γ) τονίζεται ότι η εκπαίδευση «πρέπει πρωτίστως να είναι δημοκρατική, δηλαδή ο κάθε πολίτης πρέπει να μπορεί να έχει ισότιμη πρόσβαση στην εκπαιδευτική διαδικασία, ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης » και «πρέπει να παρέχει «ίσες ευκαιρίες» για όλους ».

Βασικοί στόχοι του παρόντος κειμένου είναι η μελέτη των τάσεων πρόσβασης στη τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω του συστήματος των Πανελληνίων Εξετάσεων (παλαιότερα των λεγόμενων «Γενικών Εξετάσεων»), για συγκεκρι