Η πολιτική οικονομία του Slavoj Zizek: Καταστρέφοντας τα τετράδια της Μαρξιστικής θεωρίας.

Tweet Κατηγορία: ΆρθραΑρθρογράφος: Βαγγέλης Ζέρβας

  Εισαγωγή.   Ο Slavoj Zizek δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Έχει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο (1), που καλύπτει την πολιτική θεωρία, την θεωρία του κινηματογράφου και την θεωρητική ψυχανάλυση με αναφορές-μεταξύ άλλων- στον Χέγκελ, τον Μαρξ και την ψυχαναλυτική θεωρία του Λακάν. Τοποθετείται, σχεδόν για το σύνολο των ζητημάτων

αλλά και των αγώνων της εποχής μας: H κρίση, το Occupy Wall street, οι Αραβικές επαναστάσεις, η εξέγερση στην Αγγλία (2), η κριτική της αστικής δημοκρατίας (3), των αντιπαγκοσμιοποιητικών κινημάτων και κινημάτων «αντεξουσίας» (4) ,η ελληνική κρίση, η ενότητα της αριστεράς (5) είναι μερικά μόνο από αυτά. Θέσεις από τις οποίες ξεχωρίζει η μαχητική υπεράσπιση της Ευρωπαικής Ένωσης, η καταδίκη όσων υποστηρίζουν την αποδέσμευση από αυτήν και το κάλεσμα σε χώρες που βρίσκονται εκτός της να την ενισχύσουν (μαζί με την υπεράσπιση του αντιδραστικού αστικού κοσμοπολιτισμού, της άλλης πλευράς του εθνικισμού) (6).    Δεν είναι ούτε στις προθέσεις ούτε στις δυνατότητες του παρόντος κειμένου η κριτική του συνολικού έργου του Zizek. Εδώ θα επικεντρώσουμε σε ένα πρόσφατο άρθρο του (που έχουμε αναρτήσει και σε ξεχωριστό post ώστε να υπάρχει ισότιμα με την κριτική μας) που δημοσιεύτηκε και στα Ελληνικά με τίτλο «η εξέγερση της μισθωτής μπουρζουαζίας» (7). Το άρθρο ουσιαστικά επαναλαμβάνει μια σειρά θέσεις που ο Zizek είχε αναπτύξει στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου του Πρώτα σαν τραγωδία και μετά σαν φάρσα. Και αυτό γιατί στις θέσεις αυτές επιχειρείται όχι μόνο να δοθεί μια ερμηνεία τόσο του χαρακτήρα της εκμετάλλευσης στον σύγχρονο Καπιταλισμό όσο και των κοινωνικών αγώνων, ζητήματα -ιδιαίτερα σήμερα που βρισκόμαστε στην καρδιά της κρίσης- εξαιρετικά κρίσιμα για το εργατικό κίνημα.    Η τραγωδία και η φάρσα του εικονικού Καπιταλισμού: Άυλη εργασία, συλλογική διάνοια και το τέλος της υπεραξίας και του εργατικού κινήματος.    Για τον Zizek, ο σύγχρονος Καπιταλισμός είναι «μεταβιομηχανικός». Αυτή η ορολογία δεν είναι φυσικά καινούργια. Έχει την καταγωγή της πέντε δεκαετίες πίσω, στη δεκαετία του 60 (8). Τότε εμφανίστηκαν οι θεωρίες της «μεταβιομηχανικής» κοινωνίας που υποτίθεται ότι εξηγούσαν την πραγματικότητα σε αντίθεση με τον «ξεπερασμένο» Μαρξισμό (9). Πλευρές αυτών των θεωριών έχουν ενσωματωθεί και στο έργο των Negri-Hardt Aυτοκρατορία (10) που αποτελεί σημείο αναφοράς για τις θέσεις που προτείνει ο Ζizek.   Στο βιβλίο του, ακολουθώντας τον Negri, επαναφέρει και αντιγράφει το απόσπασμα από τα Grundrisse που επικαλείται ο Negri για να στηρίξει τις απόψεις του (11). Πρόκειται για την απόσπαση ενός τμήματος από ένα αντιφατικό κείμενο όπου περιγράφεται, από τη μια πλευρά, η θέση ότι η ανάπτυξη της βιομηχανίας και της τεχνολογίας αναιρεί προοπτικά το νόμο της αξίας και υπονομεύει διαρκώς την βάση του Καπιταλισμού, αναίρεση που φτάνει μέχρι και την «κατάρρευση της παραγωγής που βασίζεται στην ανταλλακτική αξία». Από την άλλη ταυτόχρονα διατυπώνεται η κ