Αθλιότητα και Μεγαλείο

Ένας σοβαρός πολιτικός των αρχών του 19ου, σαν τον Ιωάννη Καποδίστρια για παράδειγμα, ο οποίος θα μάθαινε ότι το Γένος των ραγιάδων Ρωμιών πήρε την απόφαση να επαναστατήσει κατά της Μεγάλης Πόρτας, είναι βέβαιο ότι θα σκεπτόταν πως οι πρωτεργάτες της κινήσεως ήταν είτε τρελοί είτε εγκάθετοι καιροσκόποι που είχαν σκοπό τον αφανισμό του υπόδουλου έθνους. Ο Καποδίστριας το πίστευε αυτό, απόδειξη ότι αρνήθηκε την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας και, όταν επιτέλους πάτησε το πόδι του στην Ελλάδα, δήλωνε με χολή στους ντόπιους πολιτικούς

Η γνώμη του ήταν ότι η Επανάσταση έπρεπε να ξεσπάσει τριάντα χρόνια αργότερα. Πρόκειται για μια τριακονταετία η οποία αποτέλεσε εφεξής το λίκνο όλων των προβλημάτων που αντιμετώπισε το νεοπαγές κρατίδιο στην απέλπιδα προσπάθειά του να ανακτήσει τα εδάφη του και την ιστορική του αίγλη. Αρκεί να αναφέρουμε τα σχέδια των Φιλικών και του Αλέξανδρου Υψηλάντη για να φανεί το αλλοπρόσαλλο της στρατηγικής τους. Μετά την εξέγερση στη Βλαχομπογδανία οι επαναστάτες θα στρέφονταν προς την Κωνσταντινούπολη για να κάψουν τον τουρκικό στόλο (!), να δολοφονήσουν τον Σουλτάνο και να ξεσηκώσουν τον ντόπιο πληθυσμό. Βέβαια τίποτε από όλα αυτά δεν έγινε. Η εξέγερση κατεπνίγη, ο Υψηλάντης αφορίστηκε και ο Βλαδιμηρέσκου αρνήθηκε να συνεργαστεί με συνέπεια την εκτέλεσή του από ελληνικά χέρια.

Οι Τούρκοι αντιμετώπισαν την ελληνική Επανάσταση με μαζέματα από δω κι από κει (χαλτούπηδες, μιδρίτες, κονιάρους κτλ.) ωσότου ο Ιμπραήμ να κάψει το Μωριά και να καταλάβει το Μεσολόγγι. Ουσιαστικά η Επανάσταση απέτυχε λόγω εμφυλίων και το γεγονός επιβεβαιώθηκε με την «Αίτηση προστασίας» προς την Αγγλία.

Εν συνόψει, τα προβλήματα που έθεσε χωρίς να τα λύσει η Επανάσταση ήταν τα ακόλουθα: Ποιοί είχαν τη διάθεση να επαναστατήσουν; Οι κοτσαμπάσηδες τους οποίους ο Καποδίστριας αποκαλούσε «χριστιανούς πασάδες»; Οι αρματολοί που υπεράσπιζαν το κόλι τους , όπως ο Καραϊσκάκης και ο Ανδτούτσος; Οι Αρβανίτες καραβοκύρηδες της Ύδρας και των Σπετσών; Οι Χιώτες που ζούσαν ζωή χαρισάμενη ως προστατευόμενοι της Βαλιδέ Σουλτάνας; Οι Κρήτες μήπως που είχαν να αντιμετωπίσουν ισάριθμο τούρκικο πληθυσμό στο νησί τους;Οι Σουλιώτες που, παρότι χριστιανοί, μόνο κατοπινά συνέδεσαν την εξέγερσή τους με την Επανάσταση; Κτλ. κτλ. κτλ.

Αυτό που έλειψε από την ελληνική υπόθεση με ολέθρια αποτελέσματα ήταν η κεντρική πολιτική ηγεσία (που απαρτιζόταν από υπερφιλόδοξους άνδρες σαν τον Μαυροκορδάτο οι οποίοι, σημειωτέον, δεν είχαν πατήσει το πόδι τους στη χώρα) που αντί να ενθαρρύνει τους στρατιωτικούς, τους υποτίμησε με τις γνωστές συνέπειες. Το ξεσήκωμα παραδόθηκε στην πολυαρχία και στις ωμές συγκρούσεις κοτσαμπάσηδων, αρματολών, καραβοκύρηδων και καπεταναίων, οι οποίοι, ό,τι κι αν λένε εκ του αποτελέσματος οι ιστορικοί, είχαν υποτυπώδη εθνική συνείδηση και πελώρια φιλοδοξία έναντι των τοπικών συμφερόντων. Ουσιαστικά όλη η αθλιότητα του εμφυλίου (καπάκια, αδελφοκτονίες, λαφυραγωγίες, ανήκουστες ωμότητες σε βάρος του ρωμαίικου πληθυσμού) ήταν απόρροια της αδυναμίας των ντόπιων δυνάμεων να δεχτούν ότι ο ξεσηκωμός υπερέβαινε τα ατομικά συμφέροντα.

Εάν αυτό είχε γίνει συνείδηση, ούτε οι καταστροφές της Χίου και των Ψαρών θα είχαν συμβεί, ούτε το Μεσολόγγι θα είχε αλωθεί (διότι οι ελληνικές δυνάμεις αδρανούσαν στα περίχωρα καταληστεύοντας τα χωριά), ούτε ο Ιμπραήμ θα είχε αποβιβαστεί στον Μοριά (όπου μεγάλοι τροφοδότες του απεδείχθησαν οι Συριανοί). Τελικά την Επανάσταση της διέσωσαν οι ξένες δυνάμεις διαλύοντας τον τουρκο-αιγυπτιακό στόλο στο Ναυαρίνο και χαρίζοντας το προσωπείο της αυτονομίας σε μια χώρα διαλυμένη και ακέφαλη.

Αν σκεφτούμε την κατοπινή ιστορία του νεοελληνικού Έθνους διαπιστώνουμε ότι το 87, το 12, το 22, το 40 και μια σειρά άλλων παραγόντων τεκμηριώνουν την άποψη ότι επί εκατόν εβδομήντα χρόνια η χώρα πάσχισε να ολοκληρώσει την Επανάσταση του 21.