«Από δω οι φαύλοι, από κει το μνημόνιο!»

Ελευθέριος Π. Δικαίος: «ΔΙΚΑΙΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2012

Μνημόνιο. Μία λέξη που περικλείει μέσα της ένα σημείο τομής της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας. Ένα κείμενο που κρύβει το βίαιο τέλος μίας εποχής και

τη δύσκολη αρχή μίας νέας. Ποια, όμως, η φύση αυτού του διαβόητου μνημονίου; Είναι νομικό κείμενο, υπόβαθρο ενός νέου θεσμικού πλαισίου, νόμιμης ή παρασυνταγματικής μορφής; Μία πολιτική διακήρυξη νέων προτεραιότητων; Μία οικονομολογική τεχνοκρατική διάγνωση ημαρτημένων και σύνταξη σχεδίου νέας οικονομικής οργάνωσης; Ένα καθ’ αυτό ιστορικό γεγονός με συνέπειες που υπερβαίνουν τη χρονική συγκυρία και το περιεχόμενό του;
Στο έργο του Ελευθερίου Δικαίου, δικηγόρου Αθηνών και υποψήφιου διδάκτορα στη Νομική Σχολή του Bayreuth, με τίτλο «Δίκαιο, Πολιτική και Οικονομία στην Εποχή των Μνημονίων», επιχειρείται να δοθεί απάντηση στα ερωτήματα αυτά, διερευνώντας τα αίτια, τη φύση και τις συνέπειες του μνημονίου, αλλά και τις εναλλακτικές δυνατότητες μεταβολής αυτής της πολιτικής. Όπως σημειώνει προλογίζοντας το έργο ο συνταγματολόγος Κ. Χρυσόγονος «για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία επιχειρείται μία εξαντλητική αντιμετώπιση και ανάλυση του συνόλου των ζητημάτων που σχετίζονται με το καθεστώς των μνημονίων, στο οποίο έχει υπαχθεί η Ελλάδα από το 2010».
Ο έντονα παρεμβατικός χαρακτήρας ενός βιβλίου που θα μπορούσε εύκολα να περιοριστεί στις δάφνες ενός εξειδικευμένου επιστημονικού συγγράμματος αντλεί υπόσταση από την προσωπικότητα του συγγραφέα του. Δεν είναι μάλλον τυχαίο, όπως διαπιστώνεται εκ του αποτελέσματος, ότι επίκαιρες νομικές μελέτες του Ε. Δικαίου –σε μία από τις οποίες συνέδραμε και ο δικηγόρος Αριστοτέλης Κατράνης– που φιλοξενήθηκαν στον ιστότοπο «ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ» και στο περιοδικό Διοκητική Δίκη (1/2012 σ. 1-53) κατέδειξαν έγκαιρα και τεκμηριωμένα τα προβληματικά θεσμικά και δικαιοπολιτικά ζητήματα του επονομαζόμενου «νόμου Ραγκούση» περί απονομής της ελληνικής ιθαγένειας και αναγνώρισης πολιτικών δικαιωμάτων σε αλλοδαπούς, συνεισφέροντας έτσι καίρια στην πρόσφατη ακύρωσή του από την Ολομέλεια του ΣτΕ.
Αντίστοιχα, το έργο του για την επίδραση του μνημονίου στους δικαιϊκούς θεσμούς, την πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας δεν υστερεί σε επίκαιρους προβληματισμούς πάνω σε θεμελιώδη θεσμικά ζητήματα που επηρεάζουν στην πράξη τη ζωή κάθε Έλληνα, αλλά και Ευρωπαίου πολίτη. Βασικός άξονας του έργου είναι η διάβρωση του συνταγματικού και δημοκρατικού κεκτημένου μέσα από τη δημιουργία μίας έννομης τάξης «έκτακτης ανάγκης» που συγκρούεται τόσο με συνταγματικές πρόνοιες διαφύλαξης του κύρους και της διαφάνειας των δημοκρατικών θεσμών, όσο και με εγγυήσεις ατομικών δικαιωμάτων που θυσιάζονται στον βωμό της πειθαρχίας.
Κατά τρόπο εύληπτο, χωρίς να δυσχεραίνει την προσπέλαση στον μη νομικό αναγνώστη, συγκεντρώνονται όλα τα γεγονότα που οδήγησαν στην επιβολή των μνημονίων και, μάλιστα, πολύπλευρα. Από τη μία πλευρά, επισημαίνεται το δημοσιονομικό αδιέξοδο που οδήγησε η χρόνια φαυλότητα της δημόσιας σφαίρας, από το πελατειακό κράτος έως τη διασπάθιση δημοσίου χρήματος με ποικίλες επιφάσεις.
Εντύπωση, όμως, προκαλεί η ιδιαίτερα επίκαιρη αναφορά του στις αποχρώσες ενδείξεις εγκληματικών παραλείψεων των κυβερνητικών και υπηρεσιακών παραγόντων που διαχειρίστηκαν την κατάσταση στους μήνες που προηγήθηκαν της κρίσης χρέους. Εκδιδόμενο πριν ασκηθεί ποινική δίωξη για την παραποίηση των στοιχείων του ελλείμματος από στελέχη της ΕΛΣΤΑΤ, θίγει την υπόθεση στο πλαίσιο ενός εξαναγκασμού της χώρας να δεχθεί την ξένη κηδεμονία.

Αγνοεί τις αξίες
Ενδεικτικό της πληρότητας της σκιαγράφησης είναι το γεγονός ότι οι εξελίξεις εξετάζονται και υπό ευρωπαϊκό πρίσμα. Πόσο ευρωπαϊκή είναι μία πολιτική που αγνοεί το ίδιο το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και κυρίως τις αξίες τις οποίες κλήθηκε να υπηρετήσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα; Από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης έως το Σύμφωνο Δημοσιονομικής Πειθαρχίας αποδεικνύεται με στέρεους συλλογισμούς ότι η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης κινδυνεύει από τους ίδιους τους «θεματοφύλακές» της.
Αλλά και το ιστορικό ανάλογων δημοσιονομικών προσαρμογών λιτότητας σε άλλα κράτη (όπως την Ισλανδία, την Αργεντινή, τον Ισημερινό, την Ουρουγουάη κ.ά.) δεν απουσιάζει, όπου περιγράφεται ακριβώς με παράθεση αδιαμφισβήτητων στοιχείων η μυωπική σε υφεσιακές συνθήκες αντιμετώπιση των περικοπών και των αποκρατικοποιήσεων ως πανάκεια, αλλά και η επιδείνωση όχι μόνο των οικονομικών δεικτών και του βιοτικού επιπέδου από μνημονιακές πολιτικές, αλλά και φαινομένων διαφθοράς και αδιαφάνειας. Ανάλογα συμπεράσματα συνάγονται και από την παρουσίαση των συνεπειών που προέκυψαν από κάθε χρεοκοπία της Ελλάδας και από τον έξωθεν έλεγχο της προσαρμογής.

Πρόταση για αναδιοργάνωση του κράτους

«Καλή η κριτική, υπάρχει όμως εναλλακτική λύση;». Στο ερώτημα των κυβερνώντων το έργο δεν αρκείται να απαντήσει καταφατικά, αλλά εισφέρει και προτάσεις σε πολλαπλά επίπεδα: από εκείνο της νομικής επιχειρηματολογίας για την ακύρωση των ληστρικών συμβάσεων, μέσα από την επίκληση της έκτακτης ανάγκης και του χαρακτηρισμού του χρέους ως επαχθούς και επονείδιστου (για το οποίο –για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία– παρέχεται σχετική τεκμηρίωση) μέχρι την αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους και μία συνεκτική πρόταση για εκ βάθρων αναδιοργάνωση του ελληνικού κράτους. Αναδιοργάνωση που περνά αναγκαία μέσα από την ανατροπή του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος που φέρει την κύρια ευθύνη για το συλλογικό μας αδιέξοδο.