Ο Θεμιστοκλής της Πάφου, Ελευθέριος Χανδρινός [1937 – 27 Ιουλίου 1994]

Τον Ελευθέριο Χανδρινό θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε «Θεμιστοκλής της Πάφου», διότι μεγαλούργησε στην Πάφο και στην συνέχεια διώχθηκε από τα μεταπολιτευτικά καθεστώτα του Κωνσταντίνου Καραμανλή και των «απογόνων» του, όπως και ο μεγάλος Σαλαμινομάχος Θεμιστοκλής από την αρχαία Αθήνα.

Ο Ελευθέριος Χανδρινός γεννήθηκε στην Κομοτηνή στις 18 Σεπτεμβρίου 1937, με καταγωγή από την Κέρκυρα

και ήταν το δεύτερο παιδί του Κωνσταντίνου Χανδρινού και της Μαρίας Δραζίνου. Τα πρώτα του χρόνια τα έζησε στην Κέρκυρα. Κατόπιν, το 1951, η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα, στην οδό Πάφου, όπου ο Χανδρινός τελείωσε την βασική Εκπαίδευση. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1954, ο Χανδρινός εισήχθη στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, απ’ όπου απεφοίτησε με το βαθμό του Μάχιμου Σημαιοφόρου στις 29 Σεπτεμβρίου 1958. Η αποφοίτησή του τον βρίσκει στην ΔΠΑ (Διοίκηση Πλοίων Αποβάσεως). Τον ίδιο χρόνο, συμμετείχε στους ιστιοπλοϊκούς αγώνες του Ναυτικού Ομίλου Πειραιώς, στους οποίους ανεδείχθη νικητής1.

Στις 28 Απριλίου 1963 νυμφεύθηκε την Αμαλία Γαβριήλ, με την οποία απέκτησε δύο κόρες.

(Πηγή: Chronica Historica Χρήστος Σ.)

 Η σταδιοδρομία του στο Πολεμικό Ναυτικό

Υπηρέτησε σε πολλά πλοία του Πολεμικού Ναυτικού κι εκπαιδεύτηκε στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο στις ΗΠΑ το 1967. Την περίοδο 1969 – 1973, υπηρέτησε στην 353 Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας πετώντας με αεροσκάφη SHU-16B. Παραλλήλως, έφθασε στον βαθμό του Πλωτάρχη.

Στις 29 Μαΐου 1973, το όνομα του Χανδρινού, εν αγνοία του ίδιου, βρέθηκε γραμμένο στον κατάλογο των συμμετεχόντων στο «Κίνημα του Ναυτικού»2. Την ίδια ημέρα, ο Χανδρινός βρισκόταν ως Αεροναυτίλος που θα μετέφερε τον Αρχηγό Ναυτικού Κωνσταντίνο Μαργαρίτη στην Σούδα της Κρήτης. Ο συνάδελφός του, Υποπλοίαρχος Γεώργιος Κέτσης, φοβούμενος ότι ο Χανδρινός ανήκε στο «κίνημα», χωρίς να έχει υπηρεσία ο ίδιος στο συγκεκριμένο αεροσκάφος, ζήτησε να τον αντικαταστάσει. Ο Χανδρινός αρνήθηκε να αντικατασταθεί και ο Κέτσης τον ανάγκασε σε αντικατάσταση με την απειλή του υπηρεσιακού του όπλου κολλώντας το, στον κρόταφό του. Την επόμενη ημέρα και εξαιτίας των δύο παραπάνω γεγονότων, ο Χανδρινός υπέβαλε αναφορά παραπόνων στον Διοικητή της 353 Μ.Ν.Α.Σ.3 αλλά και στο Αρχηγείο Ναυτικού, ζητώντας ακρόαση από τον Αρχηγό Ναυτικού Κωνσταντίνο Μαργαρίτη. Τελικώς, μετά από ενέργειες, το όνομα του Χανδρινού, αφηρέθη από τον κατάλογο των στασιαστών.

Στις 31 Αυγούστου 1973, έγινε Κυβερνήτης του Αρματαγωγού του Πολεμικού Ναυτικού ΛΕΣΒΟΣ L-172 4.

Στις 2 Ιουλίου 1974, απεστάλη μια επιστολή – τελεσίγραφο στον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Φαίδωνα Γκιζίκη, από τον Πρόεδρο και Αρχιεπίσκοπο της Κύπρου Μακάριο5, ο οποίος ζητούσε την απόσυρση όλων των Ελλαδιτών αξιωματικών από την Εθνική Φρουρά6.

Στην πραγματικότητα, το τελεσίγραφο του Μακαρίου προς τον Γκιζίκη ήταν προσχεδιασμένο. Τον Μάιο του 1974, είχε πραγματοποιηθεί μια μυστική συνάντηση στην οικία του εκδότου της εφημερίδος «Ελευθερία», Πάνου Κόκκα, στο προάστιο Μάρνη των Παρισίων, όπου παρευρέθηκαν ο τότε, αυτοεξόριστος στο Παρίσι, Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρυ Κίσσινγκερ και ο τότε Πρωθυπουργός της Τουρκίας Ετσεβίτ7. Εκεί, δρομολογώντας τις αποφάσεις της Λέσχης Μπίλντενμπεργκ (Μάιος 1973) και του Σεμιναρίου της Ρώμης (15 – 23 Νοεμβρίου 1973) 8, αποφασίστηκε η πρόκληση τεχνητής κρίσεως στην Κύπρο, η οποία θα είχε ως επακόλουθο την διχοτόμηση της νήσου, την ανατροπή του καθεστώτος της 25ης Νοεμβρίου9 και την επάνοδο των παλαιοπολιτικών στην Ελλάδα. Σε αυτό το σχέδιο ήταν μυημένος ο Μακάριος από τον διπλωμάτη Χρήστο Βωβίδη10.

Εκείνες τις ημέρες και συγκεκριμένα στις 13 Ιουλίου 1974, ο Χανδρινός, ως Κυβερνήτης του Αρματαγωγού ΛΕΣΒΟΣ L-172, απέπλευσε από το λιμάνι των Κεχριών της Κορίνθου με προορισμό την Πάφο, όπου θα μετέφερε 450 αντικαταστάτες αλλά και προμήθειες για την ΕΛ.ΔΥ.Κ. (Ελληνική Δύναμη Κύπρου) στην Κύπρο.

(Πηγή: Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ L-172)

Στις 15 Ιουλίου 1974, ο Γκιζίκης11, παρακινούμενος από τον Ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη12 και τον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων Γρηγόριο Μπονάνο και με την σύμφωνη γνώμη των Αμερικανών13, διενέργησε πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου μέσω της Εθνικής Φρουράς14. Ο Μακάριος, όμως, είχε ήδη φύγει στην Πάφο, πριν πέσει ο πρώτος πυροβολισμός15.

Ο Πλωτάρχης Ελευθέριος Χανδρινός, ενώ είχε μάθει για το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, από το ραδιόφωνο, απεφάσισε την συνέχιση του πλου για την ολοκλήρωση της αποστολής του και ενημέρωσε σχετικώς το Αρχηγείο Ναυτικού, το οποίο ενέκρινε τις προθέσεις του16.

Τελικώς, στις 19 Ιουλίου 1974, το Αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ L-172 απεβίβασε στην Αμμόχωστο την αποστολή της ΕΛΔΥΚ, παρέλαβε την αποστολή των απολυομένων της ΕΛΔΥΚ -δυνάμεως 450 ανδρών- και έβαλε πλώρη προς την Ελλάδα.

Την ίδια ημέρα, ο Μακάριος, σε συμφωνία με τον Υπουργό Εξωτερικών της Βρετανίας Τζέιμς Κάλλαχαν, στην ομιλία του στον ΟΗΕ απεκάλεσε την Ελλάδα επτά φορές ως «εισβολέα» και κάλεσε τους Τούρκους να εισβάλουν στην Κύπρο17.

Αττίλας Ι και το έπος του Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ

Στις 20 Ιουλίου 1974, παρ’ όλη την έντονη αγγλική στρατιωτική παρουσία πέριξ της Νήσου18, τουρκική νηοπομπή παρεβίασε τα χωρικά ύδατα της Κύπρου, στην οποία εκηρύχθη γενική επιστράτευση. Σχετικώς με την στάση που τήρησε η τότε Ελληνική ηγεσία απέναντι στην τουρκική εισβολή, η Κύπρια ιστορική ερευνήτρια Φανούλα Αργυρού, βασισμένη σε αμερικανικά αρχεία, γράφει:

«Ο Σίσκο (σ.σ. Υπουργός Εθνικής Αμύνης των ΗΠΑ Τζόζεφ Σίσκο), με την επιστροφή του από την Άγκυρα στην Αθήνα, μαζί με τον Αμερικανό Πρέσβη στην Αθήνα Χένρυ Τάσκα, πήγαν στο Ελληνικό Υπ. Άμυνας, όπου παρευρέθηκαν σε συνεδρία Συμβουλίου Πολέμου και έδωσαν αυστηρές προειδοποιήσεις εναντίον οποιασδήποτε ενέργειας, προσπαθώντας να συγκρατήσουν (όπως έκανε και ο Βρετανός Πρέσβης στην Αθήνα Σερ Ρόπιν Χούπερ) τη χουντική κυβέρνηση από το να αντιδράσει στην τουρκική εισβολή» 19.

Ακούγοντας την κήρυξη του πολέμου από το ραδιόφωνο, ο Χανδρινός έπλευσε πάλι προς την Κύπρο. Παράλληλα, ενημέρωσε τον επικεφαλής της αποστολής Αντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Σταυρουλόπουλο ότι επιστρέφει στην Κύπρο, όπου θα αποβιβασθεί η δύναμη των επιβαινόντων 450 παλαιών και εμπείρων στρατιωτών, που είχε παραλάβει την προηγούμενη ημέρα. Στις 2 το μεσημέρι, το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ, έχοντας αγκυροβολήσει στην Πάφο, άρχισε την αποβίβαση των οπλιτών, χρησιμοποιώντας τρεις από τις τέσσερις αποβατικές ακάτους (ΑΒ/ΑΚ) που διέθετε το πλοίο, παρέχοντας απρόσμενη ενίσχυση στην Κύπρο.

Μετά από μισή ώρα περίπου, και ενώ συνεχιζόταν η απόβαση, ο Διοικητής Εθνοφρουράς Πάφου ενημέρωσε τον Χανδρινό ότι ισχυρή δύναμη ενόπλων τμημάτων από Τουρκοκυπρίους της τουρκικής οργανώσεως Τ. Μ. Τ. 20 είχε καταλάβει την οχυρωματική θέση ΜΟΥΤΑΛΟΣ στην Πάφο και περίμενε ενισχύσεις από την Τουρκία, με σκοπό να καταλάβει όλη την περιοχή.

Ο πλωτάρχης Ελευθέριος Χανδρινός, γνωρίζοντας ότι η Ελλάδα δεν έχει εμπλακεί σε πόλεμο με την Τουρκία, και χωρίς να έχει διαταγές από την Αθήνα, απεφάσισε να χρησιμοποιήσει τα πυροβόλα του «ΛΕΣΒΟΣ». Βομβάρδισε με 900 βλήματα περίπου την θέση ΜΟΥΤΤΑΛΟΣ και την ισοπέδωσε, αποδεκατίζοντας τους Τούρκους «υπερασπιστές» της, οι οποίοι πρόλαβαν να ενημερώσουν τις τουρκικές δυνάμεις εισβολής ότι δέχθηκαν επίθεση από νηοπομπή έντεκα ελληνικών πλοίων.

Οι Τούρκοι, πανικόβλητοι από την αναπάντεχη αυτή εξέλιξη, έστειλαν στην περιοχή εναντίον την υποτιθέμενης νηοπομπής 3 αντιτορπιλικά (το ΚΟΤΖΑΤΕΠΕ, το ΑΝΤΑΤΕΠΕ και το ΤΣΑΚΜΑΚ) και 28 αεροπλάνα21 τα οποία, απόντος του ΛΕΣΒΟΣ, επεδόθησαν σε εμφύλια αεροναυμαχία, διότι τα αεροπλάνα εξέλαβαν τα πλοία ως Ελληνικά, θεωρώντας ότι είχαν υψώσει παραπλανητικά τουρκικές σημαίες και τους επετέθησαν, ενώ και τα πλοία ανταπέδωσαν τα πυρά. Το αποτέλεσμα ήταν να βυθισθεί αύτανδρο το ΚΟΤΖΑΤΕΠΕ, να καταστραφεί ολοσχερώς το ΑΝΤΑΤΕΠΕ και το ΤΣΑΚΜΑΚ να υποστεί ζημιές και να τεθεί οριστικά εκτός πολέμου. Έντεκα αεροπλάνα κατερρίφθησαν και σκοτώθηκαν συνολικά 600 Τούρκοι.

Το πλήρωμα του Α/Γ. ΛΕΣΒΟΣ εναλλάξ με τμήμα στρατιωτών της ΕΛ.ΔΥ.Κ. κατά την διάρκεια του κανονιοβολισμού του Τουρκοκυπριακού θύλακα του Μούτταλου στην Πάφο το μεσημέρι τις 20ης Ιουλίου 1974. (Αρχείο Οικ. Ελευθερίου Χανδρινού)

Ο Χανδρινός, ακολουθώντας επί έξι ώρες νότια πορεία και εν συνεχεία δυτική, είχε ήδη βάλει πλώρη για την Σητεία της Κρήτης, όπου έφθασε στις 14:50 της 22ης Ιουλίου. Στις 22:20 απέπλευσε από την Σητεία προς το Ναύσταθμο, όπου έφθασε στις 21:00 της 23ης Ιουλίου, με σώο και αβλαβές το πλήρωμα του Αρματαγωγού22.

Οι Τούρκοι δεν έστερξαν τον εξευτελισμό που τους προξένησε ο Χανδρινός και γι΄ αυτό τον λόγο, τον επεκήρυξαν μυστικώς.

Εν τω μεταξύ, στις 21 Ιουλίου 1974, συνεκλήθη Πολεμικό Συμβούλιο του καθεστώτος, όπου ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος έδωσε εντολή στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων για προσβολή του τουρκικού στόλου με δύο Υποβρύχια και έξι Phantoms την επομένη ημέρα. Κατόπιν εντολής των ΗΠΑ23, όμως, ο τότε αρχηγός της Αεροπορίας Αλέξανδρος Παπανικολάου δεν έδωσε διαταγή να  απογειωθούν τα Phantoms και ο τότε Αρχηγός ΓΕΝ Πέτρος Αραπάκης24 έδωσε διαταγή στα υποβρύχια ΓΛΑΥΚΟΣ και ΝΗΡΕΥΣ, τα οποία βρίσκονταν μεταξύ της Ρόδου και της Κύπρου, καθώς και το οχηματαγωγό «Ρέθυμνο» να επιστρέψουν στην Ρόδο25.

Στις 23 Ιουλίου 1974, στην Ελλάδα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Φαίδων Γκιζίκης και οι Αρχηγοί των Επιτελείων κατήργησαν τον Ιωαννίδη, με σκοπό να καλέσουν τους παλαιοπολιτικούς. Ο Ιωαννίδης δεν αντέδρασε καθόλου26 και εξαφανίστηκε, παρότι σύμφωνα με τον ίδιο τον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων Μπονάνο: «του ήτο εύκολον με ένα νεύμα του μόνον, να μας ενταφιάση στον περίβολον του Αρχηγείου» 27.

Επακολούθησαν διαβουλεύσεις με τους παλαιοπολιτικούς, στις οποίες κάποιοι μεθοδικώς ηργάζοντο για την επάνοδο του Καραμανλή. Τον κυριότερο ρόλο τον έπαιξε ο Ευάγγελος Αβέρωφ, για τον οποίο ο Μπονάνος γράφει σχετικώς:

«Περί την 7ην εσπερινήν επανήλθε στο γραφείον του Γκιζίκη ο Αβέρωφ. Ενωρίτερα, επικαλεσθείς κάποιαν αδιαθεσίαν από το στομάχι του, είχε αποσυρθή εις κάποιον άλλο γραφείον, αναπαυόμενος. Τουλάχιστον έτσι είπε. Με επλησίασε και μου είπε: «Μα γιατί ταλαιπωρείσθε; Δεν φέρνετε τον Καραμανλή να λύση αμέσως την κατάστασιν;» 28

Επίσης, χάρη στον παρασκηνιακό ρόλο του Αρχηγού Ναυτικού Πέτρου Αραπάκη29, του Διοικητή της ΚΥΠ Σταθόπουλου, του Διοικητού Γ’ Σώματος Στρατού Ιωάννου Ντάβου30, του πρεσβευτή των ΗΠΑ Χένρυ Τάσκα31 και του Στρατιωτικού Ακολούθου της Αμερικανικής Πρεσβείας Αντισυνταγματάρχη Μάρντερ32, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεψε στην Ελλάδα και ορκίστηκε Πρωθυπουργός στις 4 τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου 1974. Η ορκωμοσία του τελευταίου έγινε ενώπιον του Φαίδωνος Γκιζίκη33.

Οι Τούρκοι κατείχαν στην Κύπρο, την πόλη της Κυρηνείας και ορισμένα σημεία ανατολικά της, στην περιοχή Αγίου Γεωργίου, που είχε αποτελέσει και το αρχικό προγεφύρωμα της εισβολής τους. Οι ηρωικές μάχες της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛ.ΔΥ.Κ., είχαν εξασφαλίσει τον έλεγχο του Πενταδάκτυλου, την αποτροπή διευρύνσεως του μικρού προγεφυρώματος και την εξάλειψη σχεδόν όλων των τουρκοκυπριακών «θυλάκων» πού από το 1964, και έπειτα ήλεγχαν το 12% της νήσου.

Στις 25 Ιουλίου 1974 άρχισαν στην Γενεύη οι εργασίες της Τριμερούς Διασκέψεως για την Κύπρο με εκπρόσωπο της Ελλάδος τον νέο Αντιπρόεδρο και Υπουργό Εξωτερικών, Γεώργιο Μαύρο34. Τήν ίδια ώρα, οι Τούρκοι παραβίαζαν την κατάπαυση του πυρός και απεβίβαζαν δυνάμεις στην Κύπρο, χωρίς καμία αντίδραση της Ελλάδος. Στις 26 Ιουλίου 1974, η Ελλάδα απεδέχθη την «Διακήρυξη της Γενεύης», η οποία διεκήρυττε ότι οι τουρκικές δυνάμεις εισβολής θα παρέμεναν κατέχοντας όσο έδαφος είχαν κατακτήσει, υποχρέωνε τήν Εθνική Φρουρά να αποχωρήσει αμέσως απ΄ όλους τούς τουρκοκυπριακούς «θυλάκους» που είχε καταλάβει και δημιουργούσε «ζώνη ασφαλείας» πού ουσιαστικά αποτελούσε γραμμή διχοτομήσεως της Κύπρου.

Αυτό είχε ως επακόλουθο, τις επόμενες ημέρες οι Τούρκοι, παραβιάζοντας συνεχώς την εκεχειρία, να επεκτείνουν σταδιακώς την κατοχή της Κύπρου από το 4% στο 12%. Στις 27 Ιουλίου 1974, η Ελληνική Κυβέρνηση Καραμανλή, αντί άλλης αντίδρασης, έδωσε εντολή για σταδιακή αποστράτευση.

Αττίλας ΙΙ (Σύντομη Ανασκόπηση)

Στις 14 Αυγούστου 1974, η Τουρκία εξαπέλυσε δεύτερη εισβολή στην Κύπρο. Στην Ελλάδα συνεκλήθη Πολεμικό Συμβούλιο, στο οποίο αποφασίστηκε η μη αντίδραση της Ελληνικής ηγεσίας απέναντι στην Τουρκική εισβολή, καθώς ο Καραμανλής δήλωσε το κατάπτυστο «Η Κύπρος κείται μακράν». Την επομένη ημέρα, ο τελευταίος απηύθυνε διάγγελμα προς τον Ελληνικό λαό, από ραδιοφώνου και τηλεοράσεως, λέγοντας μεταξύ άλλων:

«Διά τήν Ελλάδα ετέθη άμεσον και μέγα δίλημμα: πρέπει να αντιδράση με βίαν εις την βίαν; Με δολιότητα εις τήν δολιότητα; Πρέπει να προσφύγη και εκείνη εις τον νόμον της ζούγκλας35;… Η ένοπλος αντιμετώπισις των Τούρκων εις τήν Κύπρον καθίσταται αδύνατος και λόγω αποστάσεως και λόγω των γνωστών τετελεσμένων γεγονότων. Και δεν ήτο δυνατόν να επιχειρηθή χωρίς τον κίνδυνον εξασθενήσεως της αμύνης της Ελλάδος.»!

Όλα αυτά αποτελούσαν προφάσεις. Την περίοδο 1968 – 1973 είχε επιτευχθεί αεροναυτική υπεροπλία της Ελλάδος στο Αιγαίο και την Κύπρο36. Δεν ήταν λοιπόν μακριά η Κύπρος για τα υπερσύγχρονα PHANTOMS, τις Πυραυλακάτους και τα Υποβρύχια πού μόλις είχαν αγορασθεί, όταν ήταν κοντά για τις Τριήρεις του Κίμωνος το 450 π. Χ..

Τα υποβρύχια Γλαύκος ΙΙΙ, Νηρεύς ΙΙ, Πρωτεύς ΙΙ και Τρίτων ΙΙ ήταν τα πρώτα παγκοσμίως συμβατικά υποβρύχια τύπου 209/1100 (Πηγή: Greek National Pride)

Ποιος, όμως, ήταν ο λόγος που ο Καραμανλής προέβη σε τέτοιες δηλώσεις; Η ιστορική ερευνήτρια Φανούλα Αργυρού αποκαλύπτει:

«Ερευνώντας, όμως, τα βρετανικά και αμερικανικά επίσημα έγγραφα, για να προβεί ο Κ. Καραμανλής στη δήλωση εκείνη προηγήθηκαν τα εξής: Στις 14 Αυγούστου 1974, σε συνεδρία στην πρωθυπουργική κατοικία, οι Βρετανοί πήραν την τελική απόφαση ότι θα άφηναν τους Τούρκους να προχωρήσουν δίχως να κάνουν τίποτα. Ο Χάρολτ Γουίλσον (Βρετ. Πρωθυπουργός) ήταν της άποψης ότι ούτε η βρετανική κυβέρνηση, ούτε τα Ηνωμένα Έθνη έπρεπε να εμπλακούν στρατιωτικώς με την Τουρκία. Την ίδια στάση κράτησε και ο Αμερικανός Υπ. Εξωτερικών «Δρ» Χένρυ Κίσσιγκερ (ο οποίος ακολουθούσε τη βρετανική πολιτική και όχι αντιστρόφως). Την ίδια μέρα, ο Κ. Καραμανλής ζήτησε από τους Βρετανούς κάλυψη να στείλει αεροπορικώς από την Κρήτη ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς μια δύναμη 10.000 ανδρών στην Κύπρο, όμως η απάντηση ήταν αρνητική από τον Τζέιμς Κάλλαχαν (Βρετανό Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας).

Από αμερικανικό δε έγγραφο ημερομηνία 15 Αυγούστου 1974, βρήκα ότι σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Κίσσιγκερ, ο Κάλλαχαν του είπε για το ελληνικό αίτημα μέσω Μαύρου και την απόρριψή του. Όμως πρόσθεσε και τούτο: “Του έστειλα (του Μαύρου) μήνυμα ότι, δεν μπορεί να γίνει για πολλούς λόγους, που εξήγησα. Ένας λόγος που ενδιαφέρει είναι ότι όταν είδα τον Μακάριο το πρωί, τον ρώτησα ποια ήταν η άποψή του, αν μας εζητείτο να κάνουμε κάτι τέτοιο και μου είπε, μα τι θα έκαναν τα στρατεύματα αν πήγαιναν εκεί; Έτσι ήμουν στη θέση να δώσω οδηγίες στον πρέσβη μας (στην Αθήνα) ότι ο Μακάριος δεν έβλεπε λόγο για κάτι τέτοιο. Έτσι νομίζω μπορούμε να θεωρούμε το θέμα αυτό νεκρό”….37

Έτσι φθάσαμε να ακουστεί το περιβόητο του Κ. Καραμανλή “Η Κύπρος κείται μακράν”, με τη διαφορά, σύμφωνα με τον Τζέιμς Κάλλαχαν, γι’ αυτό συμφωνούσε και ο ίδιος ο Μακάριος!» 38

Στις 20 Αυγούστου 1974, μετά την λήξη των επιχειρήσεων στην Κύπρο, με την Τουρκία να κατέχει το 38% της νήσου, άρχισε σταδιακώς η αντικατάσταση των Αξιωματικών που υπηρετούσαν στην Κύπρο την περίοδο του πολέμου, διαδικασία που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 1974. Οι αξιωματικοί, που τους αντικατέστησαν, διετάχθησαν από τον τότε Αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδος Στρατηγό Διονύσιο Αρμπούζη να συντάξουν νέες εκθέσεις πολεμικής δράσεως για τους αξιωματικούς, που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων εισβολέων και να τις υποβάλλουν στο Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων εντός έντεκα ημερών. Βάσει της διαταγής αυτής, οι εκθέσεις που είχαν ήδη συνταχθεί προηγουμένως, έπρεπε να υποβληθούν στο Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων και όσες από αυτές είχαν καταχωρηθεί στα Ατομικά έγγραφα των Αξιωματικών, να διαγραφούν39.

Σχετικά με την στάση αυτών των αξιωματικών απέναντι στους ηρωικούς πολεμιστές, ο Νικόλαος Αργυρόπουλος γράφει:

«Πολλοί από τους αξιωματικούς που ήλθαν στις Μονάδες της Ε.Φ. (σ.σ. Εθνικής Φρουράς), μετά την λήξη του πολέμου, επέδειξαν αρκετά σκληρή συμπεριφορά εις βάρος των εξ Ελλάδος οπλιτών, οι οποίοι δεν είχαν ακόμα συνέλθει από την φρίκη του πολέμου. Για ασήμαντη αφορμή, επέβαλαν βαριές ποινές φυλακίσεως (π.χ. 20ήμερος αυστηρά φυλάκισις, επειδή συνελήφθη εκτός στρατοπέδου φέρων πολιτικήν περιβολήν), γνωρίζοντας ότι μετά την λήξη της θητείας τους, ΔΕΝ θα απολυθούν, αλλά θα συνεχίσουν να υπηρετούν για όσο διάστημα διαρκούν οι επιβληθείσες ποινές. Δεν αρκούσε, δηλαδή, ο πόλεμος και η εξ αυτού του λόγου εξάμηνη παράτασις της εικοσιτετράμηνης θητείας, έπρεπε να υπηρετήσουν και τις ημέρες φυλακίσεως, οι οποίες συχνά είχαν διψήφιο αριθμό, που υπερέβαινε τον μήνα».40

Ορισμένοι γονείς των εξ Ελλάδος οπλιτών, ζήτησαν εγγράφως από τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης της Ελλάδος Ευάγγελο Αβέρωφ – Τοσίτσα, να χαρίσει τις ποινές των τέκνων τους, χρησιμοποιώντας το προνόμιο που είχε εκ του Νόμου41, αλλά η αίτησή τους απερρίφθη42.

Οι ένοχοι της κυπριακής τραγωδίας ουδέποτε εδιώχθησαν. Στις 8 Μαρτίου 1975, ο τότε Υπουργός Αμύνης της Ελλάδος Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας ανέστειλε την έναρξη της ποινικής διώξεως των στρατιωτικών υπευθύνων της τραγωδίας της Κύπρου, με την πρόφαση της «ενδεχόμενης διαταράξεως των διεθνών σχέσεων του κράτους»! Παράλληλα, ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης της Ελλάδος Κωνσταντίνος Στεφανάκης43 ανέστειλε την έναρξη ποινικής διώξεως των πολιτικών υπευθύνων, με την ίδια πρόφαση44. Παραλλήλως, οι πρωταίτιοι της προδοσίας της Κύπρου έλαβαν βαθμούς αποστρατείας και συντάξεις ακόμη και τίτλο «Επιτίμου Αρχηγού»45.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες ο Χανδρινός συνέχισε την σταδιοδρομία του.

Το «ατύχημα» και το μαρτυρικό τέλος

Τον Φεβρουάριο του 1982, αν και ήταν επικηρυγμένος από τους Τούρκους, του επροτάθη να μετατεθεί ως Ναυτικός Ακόλουθος της Ελληνικής Πρεσβείας στην Άγκυρα, αλλά εκείνος αρνήθηκε.

Στις 24 Απριλίου 1982, προήχθη σε Πλοίαρχο. Κάθε φορά, όμως, που κρινόταν για προαγωγή, διαπίστωνε ότι από τον προσωπικό του φάκελο εξαφανίζονταν έγγραφα που σχετίζονταν με την δράση του «ΛΕΣΒΟΣ» στην Κύπρο46.

Από τις 4 Μαΐου 1982 έως τις 10 Μαΐου 1983, υπηρέτησε ως Κυβερνήτης του Εκπαιδευτικού Πλοίου (ΕΚΠ)/ Π. ΆΡΗΣ.

Στις 5 Απριλίου 1984, τελικώς, ο Ελευθέριος Χανδρινός απεστάλη σκοπίμως και επιβεβλημένως πια, ως Ναυτικός Ακόλουθος στην Άγκυρα, μετά από διαταγή του Αναπληρωτή Υπουργού Εθνικής Αμύνης Αντωνίου Δροσογιάννη, του Πρωθυπουργού και Υπουργού Εθνικής Αμύνης Ανδρέα Παπανδρέου καθώς και του Αρχηγού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (ΓΕΝ), Αντιναυάρχου ΠΝ (Πολεμικού Ναυτικού) Νικολάου Παππά47.

Πριν αναχωρήσει για την Άγκυρα, ανέλαβε την μεταφορά – ρυμούλκηση του θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ από τον Πόρο, όπου ήταν ελλιμενισμένο για έτη, στο Ναυπηγείο Σκαραμαγκά του Πειραιά, για δεξαμενισμό και συντήρηση, όπως και έγινε.

Στις 28 Ιανουαρίου 1986, ενώ βρισκόταν στην Άγκυρα, ως Ναυτικός Ακόλουθος, απεστρατεύθη εν αγνοία του με τον βαθμό του Αρχιπλοίαρχου, με την αιτιολογία ότι εκρίθη ανεπιθύμητος ως Διοικητής στην ειρήνη και στον πόλεμο48. Στις 4 Μαρτίου 1986, ενώ είχε περιέλθει σε γνώση του η αποστρατεία του, ανεκλήθη στην ενέργεια. Στις 13 Μαρτίου 1986, ετέθη σε αποστρατεία για δεύτερη φορά, με το βαθμό του Αρχιπλοιάρχου. Στις 11 Απριλίου 1986, ο Χανδρινός ευρισκόμενος στην Άγκυρα, οργισμένος λόγω της πρόωρης αποστρατείας του, απέστειλε αίτηση επανάκρισης, συνοδευόμενη με αναφορά – απάντηση στην αιτιολογία του ότι ήταν ανεπιθύμητος ως Διοικητής49. Στις 15 Απριλίου 1986, απεστάλη η αναφορά με το επίσημο έγγραφο από την Ελληνική Πρεσβεία της Άγκυρας50.

Τον Μάιο του 1986, ο Χανδρινός εκλήθη για υπηρεσιακούς λόγους στην Αθήνα και του ζητήθηκε να έλθει οδικώς με το αυτοκίνητό του. Στις 17 Μαΐου 1986, όμως, όταν, μετά την ολοκλήρωση της αποστολής του, επέστρεφε στην Άγκυρα οδικώς, λίγο πιο έξω από την Κομοτηνή, ένα φορτηγό έπεσε επάνω στο αυτοκίνητό του και το έριξε σε έναν γκρεμό, με αποτέλεσμα ο Χανδρινός να τραυματισθεί βαριά. Το αξιοπερίεργο είναι ότι το φορτηγό που προκάλεσε το ατύχημα, πέρασε από το τελωνείο της Ελλάδος προς την Τουρκία51.

Διακομίστηκε στο Νοσοκομείο της Κομοτηνής για νοσηλεία, αλλά η κατάστασή του ήταν τόσο κρίσιμη, που το ιατρικό προσωπικό του νοσοκομείου δεν ήξερε πώς να τον χειριστεί. Το επίσης αξιοπερίεργο ήταν ότι, ενώ έπρεπε να διακομιστεί στο 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, δεν υπήρχε ένα διαθέσιμο ελικόπτερο για να τον μεταφέρει εκεί. Τελικώς, διακομίστηκε εκεί, σε εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση, λόγω της καθυστερημένης διακομιδής.

Το τελευταίο αξιοπρόσεκτο γεγονός είναι πως την επόμενη μέρα, η Τουρκική Πρεσβεία έστειλε στον επικηρυγμένο Χανδρινό ένα μπουκέτο κόκκινα τριαντάφυλλα με ευχές για γρήγορη ανάρρωση52.

Ο κίνδυνος να μείνει παράλυτος, αφού ο δωδέκατος θωρακικός σπόνδυλος είχε σπάσει, ήταν ορατός και λόγω της κατάστασής του και της βλάβης των πνευμόνων, δεν μπορούσε να εγχειρισθεί αμέσως. Ο ορθοπεδικός Βασίλης Θεοδώρου, που εστάλη από το ΓΕΝ, είπε στην σύζυγο του Χανδρινού, Αμαλία, ότι δεν πρέπει να μετακινηθεί από εκεί και πως πρέπει να χειρουργηθεί και μάλιστα από αυτόν, διαφορετικά δεν έχει ελπίδα να ζήσει. Η σύζυγος του Χανδρινού αρνήθηκε και αποφάσισε την διακομιδή του ασθενούς στην Δυτική Γερμανία και συγκεκριμένα στην Φρανκφούρτη.

Ο Χανδρινός, μόλις εισήχθη στο Νοσοκομείο της Φρανκφούρτης, μπήκε αμέσως στην εντατική και χειρουργήθηκε την επόμενη εβδομάδα. Η εγχείρηση ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία, αλλά οι γιατροί διατήρησαν επιφυλάξεις για το αν θα μπορούσε στο μέλλον ο Χανδρινός να περπατήσει.

Στον θάλαμο της εντατικής, όμως, υπήρχε μια γιατρός από τα Σκόπια, η οποία παρείχε στον Χανδρινό φάρμακα, που όσο κρατούσε η επήρειά τους, τον έκαναν να παραλογίζεται. Με παρέμβαση της συζύγου του, ο Χανδρινός μεταφέρθηκε στο θάλαμο του τμήματος ενός Έλληνος γιατρού. Εκεί, όμως, ένας Ινδός γιατρός τον κούραζε με αχρείαστες αλλά και επώδυνες για τον οργανισμό του ιατρικές εξετάσεις. Με παρέμβαση, όμως, της συζύγου του Χανδρινού, ο Ινδός δεν τον ενόχλησε πάλι.

Ύστερα, από αυτές τις εξελίξεις, η υγεία του Χανδρινού βελτιώθηκε ραγδαίως, σε σημείο που μπορούσε να κουνήσει και τα δάκτυλα των ποδιών του.

Στις 6 Νοεμβρίου 1986, ενώ βρισκόταν ακόμη στην Γερμανία, ανεκλήθη στην ενεργό υπηρεσία.

Στις 4 Δεκεμβρίου 1986, ο Έλληνας Ναυτικός Ακόλουθος στην Γερμανία, Νικόλαος Θεμελίδης, ειδοποίησε τον Ελευθέριο Χανδρινό και την σύζυγό του ότι κατόπιν διαταγής του ΓΕΝ, θα έπρεπε να επιστρέψουν στην Ελλάδα και να συνεχιστεί η θεραπεία στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Την επόμενη ημέρα, όμως, φθάνοντας στο Αεροδρόμιο του Ελληνικού, τους περίμενε εκ μέρους του ΓΕΝ ο Αρχιπλοίαρχος Τιμόθεος Μασούρας, ο οποίος τους μετέφερε στο σπίτι τους για να συνεχίσουν μόνοι τους την θεραπεία.

Στις 6 Μαρτίου 1987, προήχθη σε Υποναύαρχο, ενώ ετέθη πάλι σε αποστρατεία στις 29 Απριλίου 1987. Το τελευταίο γεγονός, που συνέβη σε περίοδο που εμφάνιζε βελτίωση της αναπηρίας, τον κατέβαλε.

Στις 28 Ιουνίου 1987, το ΓΕΝ του απέστειλε έγγραφο, με το οποίο του γνώριζε «ως ευδοκίμως τερματίσαντα την σταδιοδρομία του», κρινόμενο με προαγωγές Αρχιπλοιάρχων Μαχίμων. Στις 22 Ιουλίου 1987, ο Χανδρινός απέστειλε εκ νέου αίτηση επανάκρισης, στην οποία το ΓΕΝ απήντησε αρνητικά στις 16 Νοεμβρίου 1987. Στις 16 Οκτωβρίου 1991, κατόπιν προσφυγής του Ελευθερίου Χανδρινού στο Συμβούλιο Επικρατείας και με απόφαση που εξεδόθη υπέρ αυτού, το ΓΕΝ ακύρωσε την προηγούμενη προαγωγή και την προηγούμενη αποστρατεία ως Υποναυάρχου, ενώ τον προήγαγε εκ νέου σε Υποναύαρχο και ταυτόχρονα τον απεστράτευσε για τέταρτη φορά με το βαθμό του Υποναυάρχου. Στις 26 Μαρτίου 1992, κατόπιν νέας προσφυγής του Ελευθερίου Χανδρινού στο Συμβούλιο Επικρατείας και με απόφαση που εξεδόθη υπέρ αυτού, το ΓΕΝ ακύρωσε την προηγούμενη προαγωγή και την προηγούμενη αποστρατεία ως Υποναυάρχου, ενώ τον προήγαγε εκ νέου σε Υποναύαρχο και ταυτόχρονα τον απεστράτευσε για πέμπτη και τελευταία φορά με το βαθμό του Αντιναυάρχου. Ωστόσο, ο Χανδρινός παρέμεινε οικονομικώς στο βαθμό του Υποναυάρχου και γι αυτό τον λόγο κατέφυγε για τρίτη φορά στο Συμβούλιο Επικρατείας, το οποίο τον δικαίωσε με την θετική του απόφαση, που απέρριψε όμως το ΓΕΝ. Το 1993, κατέφυγε στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, με του οποίου εντολή και του τότε Υπουργού Οικονομικών, δικαιώθηκε.

Στις αρχές Ιουλίου 1994, έπαθε εγκεφαλικό και μεταφέρθηκε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Εκεί, συνήλθε αλλά έπεσε σε κώμα. Η ιατρική εξέταση έδειξε ότι είχε χαθεί από το αίμα κάποιο στοιχείο, του οποίου η έλλειψη προκαλούσε αιμορραγία. Αποφασίστηκε να γίνει τεχνητή έκχυση του στοιχείου, όπως και έγινε επιτυχώς αλλά το στοιχείο εχάθη ανεξήγητα από το αίμα. Η σύζυγος του Χανδρινού, Αμαλία, ζήτησε από τους γιατρούς να κάνουν ιατρικό συμβούλιο, κάτι που απέρριψε ο Διευθυντής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, με την πρόφαση ότι ο Χανδρινός ήταν απόστρατος και συνεπώς δεν το εδικαιούτο. Η Αμαλία επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον Αρχηγό ΓΕΝ και, αφού του εξήγησε τι συνέβη, τον παρεκάλεσε να επαναφέρει τον Χανδρινό στην ενεργό υπηρεσία, ώστε να πραγματοποιηθεί το ιατρικό συμβούλιο. Ο Αρχηγός ΓΕΝ αρνήθηκε να το πράξει. Τελικώς, όταν ο Χανδρινός βρισκόταν πλέον σε καταστολή, οι γιατροί αποφάσισαν να κάνουν ένα υποτυπώδες ιατρικό συμβούλιο.

Στις 27 Ιουλίου 1994, όμως, ο Ελευθέριος Χανδρινός απεβίωσε. Άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία μόλις 57 ετών.

(Πηγή: Ελλήνων Ιστορία)

Παραθέτω ένα ποίημα γι’ αυτόν τον μεγάλο Ήρωα της Ελλάδας μας:

Ο Θεμιστοκλής της Πάφου, Ελευθέριος Χανδρινός

Συ της Κερκύρας βλαστάρι,

Πλωτάρχα Λευτέρη Χανδρινέ,

του Πολεμικού Ναυτικού μας το καμάρι,

του Έθνους μάρτυρα ηρωικέ.

***

Του Ιουλίου εικοστή ημέρα,

του εβδομήντα-τέσσερα χρονιά,

που τα χώματα της Κύπρου τα αγιασμένα,

του Αττίλα πάτησε η στρατιά.

***

Τόλμησες να αντισταθείς γενναίως,

σε ξένων πλάνα σκοτεινά,

να ενεργήσεις ως Κανάρης νέος,

να δείξεις πως η Κύπρος δεν κείται μακρά.

***

Τόλμησες τους Τούρκους να συντρίψεις,

το Έθνος υπηρετώντας το πιστά,

λεύτερη την Πάφο να κρατήσεις,

αγνοώντας της προδοσίας τα θεριά.

***

Ω εσύ, ο Θεμιστοκλής της Πάφου!

Ω ήρωα, Λευτέρη Χανδρινέ,

έπους ποιητή μεγάλου, αθανάτου,

της Κύπρου λαβωμένε αητέ!

***

Μα των ανθελλήνων δεν γλίτωσες το βόλι,

μες της εθνοκτονίας την χειμωνιά,

όπως και κάμποσοι ήρωες ακόμη,

που στην Πατρίδα έδωσαν πολλά.

***

Ήσουν για τους ανθέλληνες αγκάθι,

και δεν σε θέλανε να ζεις,

διότι, ως Έλληνας είχες δράσει,

απέναντι στους Τούρκους εισβολείς.

***

Σε στείλαν στη φωλιά του λύκου,

μισέλληνες, ανθέλληνες φθηνοί.

Στόχος ήταν πρόωρα να σβήσουν

αχ! την δική σου τη ζωή!

***

Έφυγες, δίχως να φέρεις δάφνη,

στην ζήση σου αυτή,

μα Εθνομάρτυρος έλαβες στεφάνι,

στον ουρανό ψηλά εκεί.

Ευαγγελία Κ. Λάππα

15 Σεπτεμβρίου 2023

Στις 09 Νοεμβρίου 2019 πραγματοποιήθηκε στη νήσο Κέρκυρα, η τελετή αποκαλυπτηρίων της προτομής του Αντιναυάρχου ε. α. Ελευθερίου Χανδρινού ΠΝ, παρουσία του Αρχηγού ΓΕΝ Αντιναυάρχου Νικόλαου Τσούνη ΠΝ. (Πηγή: Πολεμικό Ναυτικό)

Πηγές

Αραπάκη Πέτρου, Το τέλος της σιωπής, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2000Αργυροπούλου Νικολάου, οι Ένοχοι, Εκδόσεις περιοδικού «Ενδοχώρα»Αργυρού Φανούλας – «Και ο Μακάριος συμφωνούσε με το «Η Κύπρος κείται μακράν». – Εφημερίδα Η Σημερινή της Κυριακής | https://simerini.sigmalive.com/article/2014/3/25/kai-o-makarios-sumphonouse-me-to-e-kupros-keitai-makran/Αργυρού Φανούλας – Βαθιές οι μαρτυρίες της συνωμοσίας της Βρετανίας – Εφημερίδα Σημερινή της Κυριακής | https://simerini.sigmalive.com/article/2022/7/25/bathies-oi-marturies-tes-sunomosias-tes-bretanias/Αργυρού Φανούλας – Τα γεγονότα του μαύρου καλοκαιριού του 74′ μέσα από βρετανικά και αμερικανικά έγγραφα – Εφημερίδα Η Σημερινή της Κυριακής | https://simerini.sigmalive.com/article/2023/7/24/ta-gegonota-tou-maurou-kalokairiou-tou-74-mesa-apo-bretanika-kai-amerikanika-eggraphab9f0b6c0-74db-4e69-9de8-54750a11d556/Βασιλεύς Κωνσταντίνος, Χωρίς τίτλο, τόμος Γ΄, Εκδόσεις Το Βήμα, 2015Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830 – 2010, Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Γ’ τόμος, Π – Ω, Εκδόσεις Μέτρον, Αθήνα 2011Ελευθέριος Χανδρινός – Α/Τ ΛΕΣΒΟΣ (L – 172), 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974, 40 χρόνια, Αθήνα 2014Γρηγοριάδη Σόλωνος, Ιστορία της Δικτατορίας, τόμος τρίτος, Εκδόσεις Καπόπουλος, Αθήναι 1975Δημητριάδη Κωνσταντίνου, Κύπρος 1974, η μεγάλη προδοσία, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017, Δ’ έκδοση πλήρης (Α’ έκδοση: 2011, Β’ έκδοση: 2012, Γ’ έκδοση: 2015 (εμπλουτισμένη), Ειδική Έκδοση: 2016 (εφ. «Δημοκρατία»))Ελευθέριος Χανδρινός: Ο ήρωας που έσωσε την Πάφο κι έβαλε τους Τούρκους να αλληλοσκοτωθούν | https://www.geostratigika.gr/ellinotourkika/eleftherios-chandrinos-o-iroas-pou-esose-tin-pafo-ki-evale-tous-tourkous-na-alliloskotothoun/Ιγνατίου Μιχάλη, Βενιζέλου Κώστα, Τα μυστικά αρχεία του ΚίσινγκερΜπονάνου Γρηγορίου, Η Αλήθεια, ιδιωτική έκδοσις, Αθήναι 1987Μυλωνά – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ελευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμής και τιμωρίας, Εκδόσεις Αρχύτας, Αθήνα 2019Χανδρινού Αμαλίας, Ιούλιος 1974, Πορεία τιμής και τιμωρίας, Σεπτέμβριος 2016Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ανοίγουμε το φάκελο της Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β’, πως φτάσαμε στον Αττίλα, 1968 – 1974, Η τελευταία ευκαιρία και η προδοσία, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017Χατζηδάκη Μάνου Ν., Αποκαλύπτουμε την “Αντίσταση” 1967-1973, Από τους “νεοαντιστασιακούς” στη “γενιά” του Πολυτεχνείου, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017Χατζηδάκη Μάνου Ν., Τα «ΟΧΙ» του Γεωργίου Παπαδόπουλου, Ξενοκίνητη δικτατορία ή εθνικό καθεστώς;, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα Ιούλιος 2018

________________________

[1] Μυλωνά – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ελευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμής και τιμωρίας, Εκδόσεις Αρχύτας, Αθήνα 2019, σελ 18

2 Το κίνημα του Ναυτικού ήταν μια απόπειρα κινήματος 56 αξιωματικών του Ναυτικού, με την συνέργεια ορισμένων πολιτικών και με αίτημα την επιστροφή του Βασιλέως, ο οποίος είχε εθελουσίως εγκαταλείψει την Ελλάδα από τον Δεκέμβριο του 1967. Το σχέδιο ενεργείας τους εν συνόψει περιελάμβανε τα εξής:

Στις 23 Μαίου 1973, οι μυημένοι Κυβερνήτες θα εισήρχοντο στον Ναύσταθμο και θα κατελάμβαναν τα Αντιτορπιλικά ΑΣΠΙΣ, ΣΦΕΝΔΟΝΗ, ΘΥΕΛΛΑ, ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ, ΒΕΛΟΣ, ΠΑΝΘΗΡ και ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ. Θα κινούνταν με αυτά να καταλάβουν το νησί της Σύρου, απ’ όπου θα έστελναν προς τον Πρωθυπουργό τελεσίγραφο – διακήρυξη, το οποίο ταυτοχρόνως θα διαβίβαζαν στα ξένα πρακτορεία ειδήσεων και την Πρεσβεία των ΗΠΑ. Θα έδιδαν προθεσμία λήξεως του τελεσιγράφου και μία ώρα πριν την λήξη θα έκαναν επίδειξη δυνάμεως με κατάπλου των μονάδων στον Σαρωνικό. Αν τυχόν οι όροι τους δεν γίνονταν αποδεκτοί, θα προέβαιναν σε αποκλεισμό των λιμανιών Πειραιώς και Θεσσαλονίκης και κατάληψη και άλλων νησιών. Κατόπιν, θα απέκλειαν το Αεροδρόμιο Ελληνικού με απειλή βομβαρδισμού του και μπορεί να βομβάρδιζαν τα Καμμένα Βούρλα. Επίσης, θα απειλούσαν με βομβαρδισμό ενός Διυλιστηρίου ή Ηλεκτρικού Σταθμού, ή του Πειραιώς.

Η Ελληνική Κυβέρνηση, όντας ενήμερη για τα σχέδιά τους, τους έπεισε να ματαιώσουν από μόνοι τους το κίνημα, που ήταν προγραμματισμένο να εκδηλωθεί στις 21 με 22 Μαΐου 1973. Πολλοί μυημένοι, όμως, δεν έμαθαν για την ματαίωση του κινήματος και ενώ πήγαιναν στο Ναύσταθμο να καταλάβουν τα Αντιτορπιλικά σύμφωνα με το σχέδιο, εκεί συνελήφθησαν αστραπιαίως από άνδρες των ΛΟΚ και της ΕΣΑ (Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας). Το κίνημα το είχε υιοθετήσει και εγκρίνει ο αυτεξόριστος στην Ρώμη Βασιλεύς Κωνσταντίνος, γεγονός που οδήγησε, μετά την καταστολή του κινήματος, στην κατάργηση του βασιλικού θεσμού. Οι επίδοξοι στασιαστές αμνηστεύθηκαν δύο μήνες μετά. (Πηγή: Χατζηδάκη Μάνου, Αποκαλύπτουμε την “Αντίσταση” 1967-1973, Από τους “νεοαντιστασιακούς” στη “γενιά” του Πολυτεχνείου, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017, σελ 50-51, 57-61). Τα σχόλια επαφίενται στον αναγνώστη…

3 Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Χανδρινός στην αναφορά του έγραφε μεταξύ άλλων, καταρρίπτοντας τις εις βάρος του συκοφαντίες: «Είναι αληθές και ουδείς δύναται να το αμφισβητήσει ότι ουδέποτε ανεμίχθην εις ανατρεπτικάς ενεργείας εναντίον ουδενός. Κατόπιν αυτού, η αντικατάστασίς μου εις την ειδικήν αυτήν πτήσιν μου, επροξένησεν πικρίαν και μου εδημιούργησεν την εντύπωσιν ότι δεν τυγχάνω της εμπιστοσύνης της Διοικήσεως.

Δεδομένου ότι αφ’ ενός, εις ουδένα επιτρέπω, οποιοσδήποτε και εάν είναι αυτός, να ενεργή, κατά απαράδεκτον τρόπον προς το πρόσωπόν μου, έτι περισσότερον διότι παρ’ ουδενός μοι γένοιτο κατά το παρελθόν οιαδήποτε σύστασις ή και παρατήρησις προφορική ή έγγραφος, απτομένη της εμπιστοσύνης της υπηρεσίας και αφετέρου προς άρσιν των 2 αναφερομένων λόγων, υποβάλλω την παρούσα και παρακαλώ όπως παραδοθή εις Α.Ν. ίνα κληθώ παρά της αρμοδίας υπηρεσίας ή και εφόσον κρίνεται τούτο αναγκαίον, παρά αυτού τούτου του Αρχηγού Ναυτικού ίνα μοι  επεξηγηθή πόθεν προέρχεται η έλλειψις εμπιστοσύνης δια το πρόσωπόν μου.» (Πηγή: Μυλωνά – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ελευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμής και τιμωρίας, Εκδόσεις Αρχύτας, Αθήνα 2019, σελ 79 – 80 και Ελευθέριος Χανδρινός – Α/Τ ΛΕΣΒΟΣ (L – 172), 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974, 40 χρόνια, Αθήνα 2014, σελ 10 – 11)

4 Το Αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ L-172 καθελκύστηκε το 1942 και ενετάχθη στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό το 1960. Το 1990 το Λέσβος παροπλίσθηκε, ενώ διελύθη και εξεποιήθη κομμάτι – κομμάτι το 1997. (Πηγή: Αργυροπούλου Νικολάου, οι Ένοχοι, Εκδόσεις περιοδικού «Ενδοχώρα», σελ 443 – 445) Τα σχόλια επαφίενται στον αναγνώστη…

5 Ο Μακάριος, πριν αποστείλει την επιστολή αυτή στον Γκιζίκη, είχε δείξει αντίγραφά της στον πρώην Βασιλέα των Ελλήνων Κωνσταντίνο και στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. (Πηγή: Βασιλεύς Κωνσταντίνος, Χωρίς τίτλο, τόμος Γ΄, Εκδόσεις Το Βήμα, 2015, σελ 125 – 127)

6 Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 1 Ιουλίου 1974, ο Μακάριος είχε φροντίσει να μειώσει την στρατιωτική θητεία από 24 σε 14 μήνες, αποδιοργανώνοντας πλήρως την Εθνική Φρουρά, καθώς θα απολύονταν όλοι όσοι είχαν συμπληρώσει 14 μήνες και θα αλλοιωνόταν η σύνθεση των Μονάδων της Εθνικής Φρουράς, οι οποίες θα αποδεκατίζονταν και θα αποδιοργανώνονταν, λόγω ελλείψεως ικανών οπλιτών για την επάνδρωση όλων των προβλεπόμενων θέσεων από τον Πίνακα Οργανώσεως και Υλικού σε κάθε στρατιωτική μονάδα, ιδίως εν καιρώ πολέμου. (Πηγή: Αργυροπούλου Νικολάου, οι Ένοχοι, Εκδόσεις περιοδικού «Ενδοχώρα», σελ 111 – 112) Αυτά συνέβαιναν ενώ η ΚΥΠ της Κύπρου είχε πληροφορίες ότι οι Τούρκοι ετοιμάζονταν για εισβολή από τον Απρίλιο του 1974! (ο. π., σελ 110 – 111)

7 Βλ. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ανοίγουμε το φάκελο της Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β’, πως φτάσαμε στον Αττίλα, 1968 – 1974, Η τελευταία ευκαιρία και η προδοσία, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017, σελ 178 – 179. Την πληροφορία αυτή την δημοσίευσε η έγκυρη βρετανική εφημερίδα Daily Telegraph στις 13 Ιουνίου 1978 και οι Times του Λονδίνου στις 4 Δεκεμβρίου 1984, χωρίς ποτέ να διαψευσθούν.

8 Το Σεμινάριο της Ρώμης είχε ως θέμα την «διερεύνησι προοπτικών επιλύσεως του Κυπριακού Προβλήματος» και διεξήχθη κατ’ εντολήν του ίδιου του Κίσσινγκερ από τις 19 έως τις 23 Νοεμβρίου 1973. Οργανωτής του ήταν το μυστηριώδες «Κέντρο Μεσογειακών Σπουδών», που αποτελούσε Πανεπιστημιακό οργανισμό, που κατευθυνόταν από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ και είχε ασαφείς δεσμούς με την CIA. Εκεί ουσιαστικώς, απεφασίσθη η διχοτόμηση της Κύπρου και η μη παρέμβαση των ΗΠΑ, σε περίπτωση τουρκικής εισβολής στην νήσο. Στο Σεμινάριο της Ρώμης συμμετείχε και ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας, ο οποίος έσπευσε στο Παρίσι για να ενημερώσει τον Καραμανλή για τις αποφάσεις. (Πηγή: Ιγνατίου Μιχάλη, Βενιζέλου Κώστα, Τα μυστικά αρχεία του Κίσινγκερ) Αξιοσημείωτο είναι ότι δύο ημέρες μετά την διεξαγωγή του Σεμιναρίου, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Γεώργιος Παπαδόπουλος και η Ελληνική Κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη ανετράπησαν από τον ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη, ο οποίος ήταν σε επαφή με τα κλιμάκια της CIA αλλά και της Mossad. (Πηγή: Χατζηδάκη Μάνου Ν., Τα «ΟΧΙ» του Γεωργίου Παπαδόπουλου, Ξενοκίνητη δικτατορία ή εθνικό καθεστώς;, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα Ιούλιος 2018, σελ 170 – 172)

Ας μην ξεχνούμε ότι, τον Απρίλιο του 1973, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος είχε ξεκαθαρίσει στους Αμερικανούς ότι θα ήταν αντίθετος σε οποιαδήποτε λύση διχοτομήσεως της Κύπρου, λέγοντάς τους: «Όσο κάθομαι εγώ σε αυτήν την καρέκλα, η Κύπρος θα παραμείνη ενιαία και αδιαίρετος.» (Βλ. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ανοίγουμε το φάκελο της Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β’, πως φτάσαμε στον Αττίλα, 1968 – 1974, Η τελευταία ευκαιρία και η προδοσία, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017, σελ  97) Επίσης, ήταν αντίθετος με οποιαδήποτε λύση ομοσπονδιοποιήσεως της Κύπρου. (βλ. Μαρκεζίνη Σπύρου, Αναμνήσεις 1972 – 1974, ιδιωτική έκδοσις, σελ 25)

9 Καθεστώς της 25ης Νοεμβρίου: Το καθεστώς στην Ελλάδα, που επεβλήθη, μετά την ανατροπή του Προέδρου Γεωργ