Γιώργος Σιακαντάρης: Ελπίζω ότι δεν θα έχουμε κεϊνσιανισμό για τις επιχειρήσεις και ανεξέλεγκτη αγορά για τους εργαζόμενους

Συνέντευξη στο iEidiseis με αφετηρία την επικαιρότητα του τελευταίου βιβλίου του «Το πρωτείο της δημοκρατίας. Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία». Τι λέει για την επιστροφή του κράτους, την παγκοσμιοποίηση, αλλά και τι προτείνει για το ΚΙΝΑΛ και γιατί κατηγορεί τη «λατρεία» προς τον Μητσοτάκη.

«Θέλω να πιστεύω ότι δεν θα γίνει και σήμερα το ίδιο με το 2008: Κεϊνσιανισμός για τις επιχειρήσεις και ανεξέλεγκτη αγορά για τους εργαζόμενους», τονίζει με συνέντευξή του στο iEidiseis με αφετηρία την επικαιρότητα του τελευταίου βιβλίου του «Το πρωτείο της δημοκρατίας. Η σοσιαλδημοκρατία

«Το πρόβλημα έγκειται στο ότι ενώ οι θεσμοί της οικονομίας (αγορές, τράπεζες, μεγάλες εταιρείες) λειτουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πολιτικοί θεσμοί (κοινοβούλια, και κόμματα) λειτουργούν σε εθνο-κρατικό. Έτσι όμως οι πολιτικοί θεσμοί δεν είναι σε θέση όχι μόνο να ελέγξουν αλλά ούτε καν να παρακολουθήσουν τις παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις», αναφέρει, μάλιστα, με αφορμή το περιεχόμενο του βιβλίου του- και τονίζει: «Το δεύτερο αφορούσε την αντίληψη πως το "κράτος παροχής κοινωνικών υπηρεσιών" δεν αποτελεί δαπάνη, αλλά το καλύτερο όπλο για τη δημιουργία συνθηκών και προϋποθέσεων οικονομικής ανάπτυξης, τόσο σε κανονικούς όσο και σε καιρούς κρίσης. Η πανδημία σήμερα δείχνει τη σημασία του κράτους παροχής υπηρεσιών. Όχι όμως και την επικαιρότητά του. Γιατί αυτή του η επικαιρότητα δεν είναι συγκυριακή. Είναι διαχρονική».

Ο Γιώργος Σιακαντάρης, με τη συνέντευξή του στο iEidiseis, μεταξύ άλλων αναφέρει:

-«Ο ιός δεν σηματοδοτεί το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Αντιθέτως αποδεικνύει ότι μόνο η παγκόσμια συνεργασία κυβερνητικών θεσμών, γιατρών και πολιτών μπορεί να τον νικήσει. Επίσης την ίδια στιγμή που ο ιός ανέδειξε τη σημασία και το ρόλο της τηλε-εργασίας, της τηλε-εκπαίδευσης, της ψηφιοποίησης, η καραντίνα αποδεικνύει πόσο αναντικατάστατη είναι η ανθρώπινη επαφή και αλληλεγγύη. Όλα εξαρτώνται από την πολιτική λειτουργία ή όχι της Δημοκρατίας».

-«Πολλές φορές οι κυβερνήσεις κρύβονταν πίσω από την παγκοσμιοποίηση για να δικαιολογήσουν αποφάσεις που ευνοούσαν τους ισχυρούς χρηματοδότες της «ακριβής» πολιτικής και όχι τους ψηφοφόρους τους».

-«Οι σοσιαλδημοκράτες δεν πρόδωσαν τις ιδέες τους, υπέκυψαν όμως στην ιδεολογική κυριαρχία της άποψης που υποστήριζε πως η ασύδοτη κυκλοφορία των χρηματοπιστωτικών προϊόντων μπορεί να αυξάνει συνεχώς το ΑΕΠ, περισσότερο απ’ όσο μπορεί το παραγωγικό κεφάλαιο».

-«Το Κίνημα Αλλαγής δυσκολεύεται να πείσει, όχι γιατί είναι ουρά ενός εκ των δυο μεγάλων. Ρηχότατη άποψη. Αλλά γιατί αν και έχει καλές επιμέρους προτάσεις, έχει βάλει τα πόδια του σε δυο βάρκες. Οι πολύ καλές σε γενικές γραμμές επιμέρους προτάσεις του πάσχουν από την απουσία μιας συνεκτικής ιδεολογικής αφήγησης που θα το διαχωρίζει από την ηγεμονία του φοβικού φιλελευθερισμού της ΝΔ και από τον κρατισμό του ΣΥΡΙΖΑ».

-«Αν στο Κίνημα Αλλαγής δεν προχωρήσουν στην εσωκομματική δημοκρατία, στην ελεύθερη κίνηση ιδεών, στον αποκλεισμό των αποκλεισμών, στη βούληση ενεργούς συμμετοχής όλων και στην αλλαγή ονόματος, τότε αυτό θα χάσει το τραίνο εκπροσώπησης της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας. Και δεν νομίζω πως κάτι τέτοιο μπορεί να το επωμιστεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν και θα ευχόμουν αυτός να μην αντιμετωπίζεται εφεξής με τον ίδιο τυφλό και αντιπολιτικό φανατισμό που εκείνος επέδειξε στην άνοδο και στη διακυβέρνησή του».

-«Θεωρώ αυτονόητη και ιδιαιτέρως θεμιτή την προσπάθεια του κ. Μητσοτάκη να διεισδύσει στα «κοινά» άλλων κομμάτων και χώρων. Οι πολίτες όπου και να τοποθετούνται δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Εξάλλου η ΝΔ δεν ξεφεύγει από τη συνταγή των σύγχρονων κομμάτων εντός των οποίων οι ιδέες και τα προγράμματα έχουν ρόλο κομπάρσου. Σημασία δεν έχουν οι ιδεολογίες αλλά η καλλιέργεια, από κόμματα σουπερμάρκετ ή κόμματα- καρτέλ, προσδοκιών σ’ όσο το δυνατόν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Αυτά όλα κατανοητά. Από εκεί όμως ως το πεδίο να καλλιεργείται μια λατρεία του κ. Μητσοτάκη, τα πράγματα απέχουν όσο απέχει η πολιτική από το «γλείψιμο» των εκάστοτε κυβερνώντων. Εδώ δεν έχουμε την κατάργηση του διαχωρισμού Αριστερά- Δεξιά, όπως διατείνονται ορισμένοι, αλλά την κατάργηση του μεταπολεμικού διπολικού πολιτικού συστήματος και την ανάδειξη της Δεξιάς- Κεντροδεξιάς ως μοναδικής λύσης. Δεν υποστηρίζω πως δεν μπορεί να γίνει και αυτό, αλλά να μας πουν ότι αυτό εννοούν. Σε τελική ανάλυση ο κριτικός λόγος πρέπει να εστιάζει σ’ όσους κυβερνούν. Αυτό έκανα και επί εποχής διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και κατηγορήθηκα για μονομέρεια. Σήμερα ίσως κατηγορηθώ για την αντίθετη μονομέρεια. Έτσι είναι η ζωή».

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗ ΕΧΕΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:

-Θα μπορούσατε να μας πείτε τα κύρια σημεία αυτού του βιβλίου σας που ενδεχομένως σήμερα με την πανδημία αποκτούν πιο επίκαιρο χαρακτήρα;

-Δυο ήταν τα μείζονα σημεία. Το ένα αφορούσε την αντίφαση μεταξύ της επαρκώς αναπτυγμένης οικονομικής παγκοσμιοποίησης και της ανεπαρκούς πολιτικής παγκοσμιοποίησης. Ή με άλλα λόγια την αδυναμία των πολιτικών θεσμών και της παγκόσμιας δημοκρατίας να παρακολουθήσουν και να ελέγξουν τους οικονομικούς θεσμούς. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι ενώ οι θεσμοί της οικονομίας (αγορές, τράπεζες, μεγάλες εταιρείες) λειτουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πολιτικοί θεσμοί (κοινοβούλια, και κόμματα) λειτουργούν σε εθνο-κρατικό.

Έτσι όμως οι πολιτικοί θεσμοί δεν είναι σε θέση όχι μόνο να ελέγξουν αλλά ούτε καν να παρακολουθήσουν τις παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις. Το δεύτερο αφορούσε την αντίληψη πως το "κράτος παροχής κοινωνικών υπηρεσιών" δεν αποτελεί δαπάνη, αλλά το καλύτερο όπλο για τη δημιουργία συνθηκών και προϋποθέσεων οικονομικής ανάπτυξης, τόσο σε κανονικούς όσο και σε καιρούς κρίσης. Η πανδημία σήμερα δείχνει τη σημασία του κράτους παροχής υπηρεσιών. Όχι όμως και την επικαιρότητά του. Γιατί αυτή του η επικαιρότητα δεν είναι συγκυριακή. Είναι διαχρονική.

-Πολύ κουβέντα μετά την πανδημία για την επιστροφή του κράτους ή αν σας καταλαβαίνω σωστά με την επιστροφή του κράτους παροχής κοινωνικών υπηρεσιών. Πιστεύετε ότι μπαίνουμε σε νέα εποχή; Και αν ναι, με τι χαρακτηριστικά;

-Ας μην είμαστε βιαστικοί στα συμπεράσματά μας. Ο επιστημονικός λόγος δεν είναι προφητικός. Τα συμπεράσματα του στήνονται πάνω στη γέφυρα που ενώνει την ορθολογική σκέψη με τα γεγονότα. Κάτι τέτοιο επομένως σε υποχρεώνει να περιμένεις τα γεγονότα, όχι για να προβλέψεις αλλά για να αναλύσεις την υπάρχουσα κατάσταση και να προχωρήσεις στη συνέχεια και σε κρίσεις για το μέλλον. Εμείς ακόμη είμαστε στη φάση διαμόρφωσης των γεγονότων.

Είναι αλήθεια πως ο κορωνοϊός επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για τη σοσιαλδημοκρατία και το κράτος-- πρόνοιας. Αλλά για πιο κράτος πρόνοιας μιλάμε; Γι’ αυτό του κρατισμού και των επιδοματοκεντρικών πολιτικών ή γι’ αυτό της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών; Προσωπικά αναφέρομαι στο δεύτερο. Η κρίση επικαιροποιεί όχι το κράτος πλειοδότη επιδομάτων, αλλά το κράτος υπηρέτη των πολιτών. Αλλά ένα τέτοιο κράτος που εστιάζει στις υπηρεσίες προς τους πολίτες και όχι προς τη «γραφειοκρατία» λειτουργεί και ως μοχλός ανάπτυξης. Αν θα μπορέσουμε να εφαρμόσουμε και στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης τέτοιες πολιτικές εξαρτάται από το πόσο θα δυναμώσουν οι πολιτικοί θεσμοί και κυρίως η σοσιαλδημοκρατία – που ήταν ο εμπνευστής αυτών των πολιτικών- έναντι της κυριαρχίας του οικονομικού. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως η πολιτική μπορεί «να αυθαιρετεί» έναντι της οικονομίας.

Και οι ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες στέκονται αμήχανοι

-Μιλάτε για μια ήττα του νεοφιλελευθερισμού ή για μια προσωρινή αναδίπλωση προκειμένου το κράτος να σώσει επιχειρήσεις και επιχειρηματίες; Και μετά θα επανέλθει ως λύση για τα προβλήματα;

-Προσωπικά δεν καταφεύγω στην επίκληση του «τρισκατάρατου νεοφιλελευθερισμού» για να εξηγήσω πολυσύνθετα κοινωνικά προβλήματα και εξελίξεις. Ούτε καταφεύγω στη λογική των ηττών και των νικών του ενός ή του άλλου. Αλλά αλήθεια τι ακριβώς λύσεις προσφέρθηκαν για την κρίση του 2008; Κεϊνσιανισμός για τις τράπεζες και νεοφιλελευθερισμός για τους πολίτες.

Θέλω να πιστεύω ότι δεν θα γίνει και σήμερα το ίδιο: Κεϊνσιανισμός για τις επιχειρήσεις και ανεξέλεγκτη αγορά για τους εργαζόμενους. Από την άλλη δεν υποστηρίζω και όλους όσοι μιλούν για επιστροφή στον κεϊνσιανισμό και εννοούν επιστροφή στον κρατισμό. Την ώρα που οι πολίτες ανησυχούν από τις συνέπειες της πανδημίας στις δουλειές και στο εισόδημα τους, κάποιοι στα καθ’ ημάς νεόκοποι στη σοσιαλδημοκρατία προτείνουν την επιστροφή στον κρατισμό. Ενώ και οι ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες στέκονται αμήχανοι μπροστά στις απαιτήσεις των καιρών. Παρόλα αυτά παραμένω «αθεράπευτος θιασώτης» της άποψης που συνδυάζει την αισιοδοξία της βούλησης με την απαισιοδοξία της γνώσης.

Ένα νέο σοσιαλδημοκρατικό Κοινωνικό Συμβόλαιο, πρέπει να εστιάζει στην εργασία, μέσα από τη μεταρρύθμιση των συστατικών της στοιχείων. Αυτή η προσέγγιση αφορά τη στήριξη των μισθών, τη συνεχιζόμενη κατάρτιση, την ενίσχυση των πολλαπλών εργασιακών και επαγγελματικών ταυτοτήτων, την κινητικότητα, την εθελούσια ευελιξία σε συνδυασμό με την εξασφάλιση μιας θέσης εργασίας για κάθε άτομο, ανεξαρτήτως προσόντων και γνώσεων, την περιβαλλοντική διάσταση στην παραγωγή, τον αναπροσανατολισμό του ελεύθερου χρόνου, την αναδιανομή των πολιτικών μέσων και την αναδιάταξη του τοπίου των ΜΜΕ και των κοινωνικών δικτύων. Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να κάνει όλα αυτά, αλλά να μην ξεχάσει όπως έγραφε ο Τόνι Τζάντ πως για τη σοσιαλδημοκρατική ηγεμονία της μεταπολεμικής περιόδου, «… το να πετάς ανθρώπους στο δρόμο σε περιόδους οικονομικής κάμψης, ήταν πολύ πιο σοβαρό από την υποθετική απώλεια αποδοτικότητας, που προέκυπτε από τη διατήρηση «μη αναγκαίων» θέσεων εργασίας».

Η πανδημία όντως κάνει πιο καθαρή την ανάγκη της υποστήριξης του δημόσιου χαρακτήρα των αγαθών της υγείας, της πρόνοιας, της παιδείας, της κοινωνικής ασφάλισης και ασφάλειας. Έχουμε τρεις επιλογές. Την επιστροφή στον κρατισμό, όπως εύχονται κάποιοι, δηλαδή στο κράτος βιομήχανο, τη διαχρονική ανάδειξη του κράτους των υπηρεσιών και την επιστροφή στον καπιταλισμό καζίνο. Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά τι θα γίνει. Θα ευχόμουν οι πολίτες να επιλέξουν τις δυνάμεις που εκφράζουν το κράτος υπηρεσιών, στο βαθμό βεβαίως που και αυτές θα ενεργοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο ιός δεν σηματοδοτεί το τέλος της παγκοσμιοποίησης

-Και η παγκοσμιοποίηση; Εκτιμάτε ότι θα περιοριστεί, ότι οπισθοχωρεί; Προσωρινά ή μονιμότερα;

-Μερικοί όντως διαπιστώνουν το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Οι περισσότεροι εξ αυτών την προανήγγελλαν και πριν την πανδημία. Τώρα αυτή τους δίνει, υποτίθεται, και νέα επιχειρήματα. Τίποτα λιγότερο αληθές. Η πραγματικότητα, αντιθέτως, δείχνει πως μόνο από τη συνεργασία των γιατρών, των κρατών και των πολιτών όλου του κόσμου μπορεί να ηττηθεί η πανδημία. Αλλάζει όμως κάτι η πανδημία. Δείχνει πως μπορεί να υπάρξει και μια κοινωνική και πολιτική παγκοσμιοποίηση. Αυτό που όντως συμβαίνει είναι η απαξίωση της κοινότοπης αντίληψης που την παρουσίαζε σαν μια αντικειμενική διαδικασία αποτέλεσμα της εξέλιξης των τεχνολογιών, την οποία κανείς δεν μπορεί να αλλάξει. Έτσι, η δημιουργία φορολογικών παραδείσων, η κατάργηση της προοδευτικής φορολογίας και της φορολόγησης των περιουσιών των πλουσίων, η μείωση των μισθών, η αποδυνάμωση των νομοθετικών θεσμών σε συνδυασμό με την αύξηση της δύναμης των εκτελεστικών εξουσιών, η απαίτηση για λιγότερη διακυβέρνηση και όχι μόνο λιγότερο κράτος, η ενδυνάμωση των ιδεών του κοινωνικού αυτοματισμού και της δήθεν κυριαρχίας των μειοψηφιών, όλα αυτά παρουσιάζονταν ως αναπόδραστες συνέπειες των νέων τεχνολογιών.

Δεν εξηγεί όμως αυτή η αντίληψη γιατί οι νέες τεχνολογίες δεν εισήλθαν και στην πολιτική ζωή. Σήμερα είναι φανερό πως όλα αυτά ήταν αποτελέσματα και πολιτικών αποφάσεων. Πολλές φορές οι κυβερνήσεις κρύβονταν πίσω από την παγκοσμιοποίηση για να δικαιολογήσουν αποφάσεις που ευνοούσαν τους ισχυρούς χρηματοδότες της «ακριβής» πολιτικής και όχι τους ψηφοφόρους τους. Αυτό το ρόλο για την αλλαγή των παραπάνω πολιτικών θα έπρεπε να είχε αναλάβει ήδη προ της πανδημίας η σοσιαλδημοκρατία και όχι να αλληθωρίζει προς ρετρό δήθεν αριστερές εθνοκρατικές πολιτικές.

Ο ιός δεν σηματοδοτεί το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Αντιθέτως αποδεικνύει ότι μόνο η παγκόσμια συνεργασία κυβερνητικών θεσμών, γιατρών και πολιτών μπορεί να τον νικήσει. Επίσης την ίδια στιγμή που ο ιός ανέδειξε τη σημασία και το ρόλο της τηλε-εργασίας, της τηλε-εκπαίδευσης, της ψηφιοποίησης, η καραντίνα αποδεικνύει πόσο αναντικατάστατη είναι η ανθρώπινη επαφή και αλληλεγγύη.

Όλα εξαρτώνται από την πολιτική λειτουργία ή όχι της Δημοκρατίας. Αν η ψηφιοποίηση θα σημάνει κατάργηση της ιδιωτικότητας ή διευκόλυνση των ανθρώπων, αν η τηλε-εργασία θα σημάνει το τέλος της εργασίας ή την αρχή μιας ποιοτικότερης ζωής, αν η τηλε-εκπαίδευση θα σημάνει το τέλος του εκπαιδευτικού ή θα είναι μόνο βοήθημα στο έργο του, όλα εξαρτώνται από το ποιες πολιτικές αποφάσεις και από ποιους θα ληφθούν. Πάντως μέτρα όπως ο έλεγχος, με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών μέσων και των τεχνολογιών (βιομετρικά στοιχεία, ψηφιακά αποτυπώματα, κάρτες, κινητά, κομπιούτερ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.), όπου πολλές φορές αφήνουν ακόμη και εθελοντικά οι πολίτες τα «ίχνη» τους, παραβιάζουν την αρχή της ανωνυμίας και της ιδιωτικότητας. Η αρχή της ασφάλειας των προσώπων δεν πρέπει να μετατρέπεται σε έλεγχο των ατόμων. Σε αντίθετη περίπτωση ούτε ασφάλεια ούτε ελευθερία υπάρχει. Εδώ ακριβώς χρειάζεται η «παρέμβαση» και η προστασία των δημοκρατικών θεσμών και ελευθεριών. Εδώ είναι και ο ρόλος που καλείται να παίξει η ανανεωμένη σοσιαλδημοκρατία.

-Όπως το περιγράφετε θα μας πείτε ότι επιστρέφει και η σοσιαλδημοκρατία…

-Στο βιβλίο μου επιχείρησα να αποδείξω πως η σοσιαλδημοκρατία δεν ηττάτο επειδή υποστήριζε την πολυπολιτισμικότητα και όχι τη μεγάλη κοινωνία ή επειδή είχε υποχωρήσει στον νεοφιλελευθερισμό, όπως δυο ρηχές ερμηνείες διατείνονται. Οι σοσιαλδημοκράτες δεν πρόδωσαν τις ιδέες τους, υπέκυψαν όμως στην ιδεολογική κυριαρχία της άποψης που υποστήριζε πως η ασύδοτη κυκλοφορία των χρηματοπιστωτικών προϊόντων μπορεί να αυξάνει συνεχώς το ΑΕΠ, περισσότερο απ’ όσο μπορεί το παραγωγικό κεφάλαιο.

Η σοσιαλδημοκρατία υποχωρεί γιατί ενώ η οικονομία παγκοσμιοποιήθηκε, η ίδια δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει μια κίνηση για την παγκοσμιοποίηση της Δημοκρατίας και της Πολιτικής. Δεν κατόρθωσε δηλαδή να κάνει τον εκδημοκρατισμό της παγκοσμιοποίησης «αφήγηση» της συμμαχίας της με τα εργαζόμενα μεσαία και κατώτερα στρώματα, στη βάση πολιτικών που θα εστιάζουν στα κέντρα των κοινωνιών. Το ζητούμενο δεν είναι η συγκρότηση μιας μετα-σοσιαλδημοκρατίας, αλλά η ανασυγκρότηση της υπάρχουσας, μέσα από προτάσεις για τη μετάβαση του Πρωτείου της Δημοκρατίας από το εθνοκρατικό του πλαίσιο λειτουργίας στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Η παλιά σοσιαλδημοκρατική αφήγηση έχει ξεπεραστεί, η νέα όμως δεν έχει ακόμη συγκροτηθεί.

Από την ίδια τη σοσιαλδημοκρατία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό αν αυτή θα ανακάμψει ή θα τεθεί στο περιθώριο, αν θα υποκύψει στην φθορά του χρόνου ή θα γίνει για μια ακόμη φορά η παράταξη της κίνησης και όχι της στασιμότητας ή του ειδικού σκοπού. Πώς όμως θα ανακάμψει; Προφανώς όχι επιστρέφοντας στο έθνος κράτος, αλλά με το να τεθεί επικεφαλής της διαδικασίας εκδημοκρατισμού των παγκόσμιων μηχανισμών παραγωγής πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων. Θα ανακάμψει, αν δεν εγκλωβιστεί στον κόσμο του έθνους - κράτους, όπου και η ίδια είχε καταγράψει τις μεγάλες της επιτυχίες, αλλά αν αναζητήσει τη νέα ταυτότητα της στον εκδημοκρατισμό της παγκοσμιοποίησης.

Και αλλαγή ονόματος στο ΚΙΝΑΛ

-Η νέα κατάσταση οδηγεί και σε πολιτική και εκλογική ανάταση του φορέα του χώρου, του Κινήματος Αλλαγής;

-Το Κίνημα Αλλαγής προέρχεται κυρίως από το ΠΑΣΟΚ. Έναν κόμμα που αν και εφάρμοσε σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές, δεν ήταν σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Η εμμονή στον όρο «Κίνημα», ακόμη και σήμερα, δείχνει τις δυσκολίες να επικρατήσει σ’ αυτό το χώρο η σοσιαλδημοκρατική ιδεολογία. Στο βιβλίο μου περιγράφω πως η σοσιαλδημοκρατία γεννήθηκε ως απάντηση στην ολοκληρωτική λογική διαφόρων κομμουνιστικών, αριστερίστικων και τριτοκοσμικών «κινημάτων» και ποτέ βεβαίως ως Κίνημα. Το Κίνημα Αλλαγής δυσκολεύεται να πείσει, όχι γιατί είναι ουρά ενός εκ των δυο μεγάλων. Ρηχότατη άποψη. Αλλά γιατί αν και έχει καλές επιμέρους προτάσεις, έχει βάλει τα πόδια του σε δυο βάρκες.

Οι πολύ καλές σε γενικές γραμμές επιμέρους προτάσεις του πάσχουν από την απουσία μιας συνεκτικής ιδεολογικής αφήγησης που θα το διαχωρίζει από την ηγεμονία του φοβικού φιλελευθερισμού της ΝΔ και από τον κρατισμό του ΣΥΡΙΖΑ.

Επίσης η γραμμή του πότε με τη σοσιαλδημοκρατία και πότε με το «δημοκρατικό σοσιαλισμό» δείχνει ότι κάποιοι δεν κατανοούν ή δεν γνωρίζουν πως η μεταπολεμική ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έχει εγκαταλείψει τις αντιλήψεις περί «δημοκρατικού σοσιαλισμού» ως ξεχωριστού κοινωνικού συστήματος. Η σοσιαλδημοκρατία μετά τον Β’ Παγκόσμιο διαμορφώθηκε ως η παράταξη που ενδιαφέρεται για την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής και για την ευημερία των πολιτών στο πλαίσιο ενός εκδημοκρατισμένου καπιταλισμού.

Και επιτέλους στη χώρα που ο κρατισμός διαπερνά εγκάρσια όλο το κομματικό σύστημα πρέπει να σταματήσει η καραμέλα περί νεοφιλελεύθερης απειλής, η οποία αφήνει στο απυρόβλητο τον πραγματικό κίνδυνο από τον κοινωνικό αυτοματισμό.

Αν στο Κίνημα Αλλαγής δεν προχωρήσουν στην εσωκομματική δημοκρατία, στην ελεύθερη κίνηση ιδεών, στον αποκλεισμό των αποκλεισμών, στη βούληση ενεργούς συμμετοχής όλων και στην αλλαγή ονόματος, τότε αυτό θα χάσει το τραίνο εκπροσώπησης της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας. Και δεν νομίζω πως κάτι τέτοιο μπορεί να το επωμιστεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν και θα ευχόμουν αυτός να μην αντιμετωπίζεται εφεξής με τον ίδιο τυφλό και αντιπολιτικό φανατισμό που εκείνος επέδειξε στην άνοδο και στη διακυβέρνησή του.

Η λατρεία, ο Μητσοτάκης και το «γλείψιμο» των κυβερνώντων

-Είστε από αυτούς που πιστεύουν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης μπορεί να καταλάβει το χώρο της σοσιαλδημοκρατίας, παρά την κρίση που έρχεται σε οικονομικό και κοινωνικό πεδίο;

-Είχα χαιρετήσει με άρθρα μου την ανάδειξη του κ. Μητσοτάκη στην ηγεσία της ΝΔ ως μια καλή ευκαιρία και για τους εκτός της ΝΔ πολιτικούς σχηματισμούς να αρθρώσουν ένα πιο σύγχρονο πολιτικό λόγο, ο οποίος θα μπορούσε να εκπροσωπήσει την ελληνική έκδοση των δυο πόλων ανασυγκρότησης της μεταπολεμικής Ευρώπης. Ως εδώ όμως. Γιατί αυτό που γίνεται σήμερα να παρουσιάζεται από πολλούς –κυρίως πρώην απογοητευμένους κεντροαριστερούς και αριστερούς- ο κ. Μητσοτάκης ως ένας σύγχρονος σοσιαλδημοκράτης βλάπτει και τον ίδιο- παρά τα προσωρινά του οφέλη- όσο και το ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Θεωρώ αυτονόητη και ιδιαιτέρως θεμιτή την προσπάθεια του κ. Μητσοτάκη να διεισδύσει στα «κοινά» άλλων κομμάτων και χώρων. Οι πολίτες όπου και να τοποθετούνται δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Εξάλλου η ΝΔ δεν ξεφεύγει από τη συνταγή των σύγχρονων κομμάτων εντός των οποίων οι ιδέες και τα προγράμματα έχουν ρόλο κομπάρσου. Σημασία δεν έχουν οι ιδεολογίες αλλά η καλλιέργεια, από κόμματα σουπερμάρκετ ή κόμματα- καρτέλ, προσδοκιών σ’ όσο το δυνατόν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Αυτά όλα κατανοητά. Από εκεί όμως ως το πεδίο να καλλιεργείται μια λατρεία του κ. Μητσοτάκη, τα πράγματα απέχουν όσο απέχει η πολιτική από το «γλείψιμο» των εκάστοτε κυβερνώντων. Εδώ δεν έχουμε την κατάργηση του διαχωρισμού Αριστερά- Δεξιά, όπως διατείνονται ορισμένοι, αλλά την κατάργηση του μεταπολεμικού διπολικού πολιτικού συστήματος και την ανάδειξη της Δεξιάς- Κεντροδεξιάς ως μοναδικής λύσης.

Δεν υποστηρίζω πως δεν μπορεί να γίνει και αυτό, αλλά να μας πουν ότι αυτό εννοούν. Σε τελική ανάλυση ο κριτικός λόγος πρέπει να εστιάζει σ’ όσους κυβερνούν. Αυτό έκανα και επί εποχής διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και κατηγορήθηκα για μονομέρεια. Σήμερα ίσως κατηγορηθώ για την αντίθετη μονομέρεια. Έτσι είναι η ζωή.