Ελένη Κ. Σπηλιώτη

Πάντα με γοήτευε η τοπική ιστορία, γιατί εκτός από το γεγονός ότι συμβάλλει στον εμπλουτισμό των γνώσεών μας σε επιστημονικό επίπεδο σε ό,τι έχει σχέση με την ιστορία ενός τόπου, συντείνει επιπλέον και στην κατανόηση ιστορικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα στον ευρύτερο χώρο, δηλαδή έχουμε τη μικροϊστορία στην υπηρεσία της μακροϊστορίας. Όταν εγκαταστάθηκα μόνιμα στη Σκόπελο, πριν από περίπου 25 χρόνια, πληροφορήθηκα ότι το νησί απετέλεσε τόπο εξορίας πολιτικών αλλά και

ποινικών κρατουμένων. Το όνομα που κυρίως ανέφεραν οι ντόπιοι με υπερηφάνεια ήταν εκείνο του Ίωνα Δραγούμη. Αυτή η πληροφορία με εντυπωσίασε και αποτέλεσε αργότερα το έναυσμα για την έρευνα που φιλοξενείται στο βιβλίο μου Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο.

Ο Εθνικός Διχασμός αποτελεί μια ιδιαίτερα ταραγμένη εποχή της νεότερης ελληνικής ιστορίας, την οποία ένα μεγάλο ποσοστό Νεοελλήνων ή αγνοεί ή γνωρίζει πλημμελώς. Η έρευνα αυτή φιλοδοξεί να σκιαγραφήσει, μέσα από την αναζήτηση και τη χρήση αρχειακού υλικού, προσωπικών μαρτυριών, τη μελέτη της βιβλιογραφίας και του Τύπου εκείνης της εποχής, τον απόηχο του Εθνικού Διχασμού κατά τη χρονική περίοδο 1917-1920 στη Σκόπελο. Δεν ήταν στις προθέσεις μου να ασχοληθώ διεξοδικά με τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα και τον κόσμο σ’ αυτό το χρονικό διάστημα, αν και στην Εισαγωγή γίνεται αναφορά στα σημαντικά ιστορικά γεγονότα, προκειμένου ο αναγνώστης να κατατοπιστεί και να κατανοήσει τις αιτίες που οδήγησαν στον εκτοπισμό, αλλά να μιλήσω για τα μέλη του φιλοβασιλικού κόμματος που εξορίστηκαν στο νησί. Στόχος της έρευνάς μου ήταν να ανιχνεύσω το πόσοι και ποιοι εξορίστηκαν και πώς γέμιζαν τον χρόνο τους στο νησί. Το εγχείρημα με δυσκόλεψε πολύ, γιατί κανείς μελετητής προηγουμένως δεν είχε ασχοληθεί με το συγκεκριμένο αντικείμενο και επομένως κολύμπησα σε άγνωστα νερά και γιατί, για μια περίοδο με τόσο οξυμμένα τα πνεύματα ανάμεσα σε βενιζελικούς και φιλοβασιλικούς, της οποίας ο απόηχος έφτασε μέχρι τις μέρες μας, χρειαζόταν να αποστασιοποιηθώ από τις προσωπικές μου αντιλήψεις, διότι κινδύνευα να θεωρηθώ μεροληπτική υπέρ της μιας ή της άλλης παράταξης. Ελπίζω να τα κατάφερα.

Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι τόσο ο πρωθυπουργός όσο και τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου των διορισμένων από τον βασιλιά Κωνσταντίνο κυβερνήσεων εξορίστηκαν στη Σκόπελο. Ανάμεσα σε αυτούς είναι: ο Σπυρίδων Λάμπρος, η Λίνα Λάμπρου-Τσαλδάρη, ο Παναγής Τσαλδάρης, ο Ιωάννης Ράλλης, η Ζαΐρα Θεοτόκη- Ράλλη, ο Ευγένιος Ζαλοκώστας, ο Γεώργιος Μπαλτατζής, ο Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος, ο Νικόλαος Τριανταφυλλάκος, ο Σπυρίδων Στάης, ο Γεώργιος Α. Βλάχος, ο Ίων Δραγούμης και άλλοι, στο σύνολό τους 43 ταυτοποιημένοι. «Κάτω από ένα πλάτανο, όπως τον καλόν καιρόν, συνεδριάζει ένα ολόκληρο Υπουργικόν Συμβούλιον» γράφει ο Γεώργιος Α. Βλάχος αναφερόμενος στον πλάτανο της παραλίας της Σκοπέλου. Δεν είναι συνηθισμένοι εξόριστοι, που κατοικούν σε παραπήγματα και βασανίζονται από τους αντιφρονούντες. Τα μέλη αυτά της αστικής τάξης, εκτός του ότι μερικοί έφεραν τις οικογένειές τους μαζί τους, μετέφεραν και τον τρόπο ζωής τους στη Σκόπελο, όπως μπάνια «μπεν μιξτ» (bains mixtes), παιχνίδια κροκέ, κυνήγια, εκδρομές και ήθη ξένα προς τους κατοίκους του νησιού, τα οποία τάραξαν τα ήρεμα νερά της καθημερινότητας της τοπικής κοινωνίας. Συναναστράφηκαν με την ομοφρονούσα αστική κοινωνική τάξη του νησιού και συνάφθηκαν μεταξύ τους μέχρι και γάμοι. Έρωτες, λοιπόν, πάθη, γάμοι, πολιτικές ενέργειες πανελληνίου αλλά και τοπικού χαρακτήρα έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια παραμονής των εκτοπισμένων στο νησί. Σίγουρα υπήρχαν και άλλοι, ανώνυμοι και άσημοι, που η έρευνα δεν κατάφερε να εντοπίσει και που η ζωή τους δεν ήταν και τόσο άνετη.

{jb_quote} Το εγχείρημα με δυσκόλεψε πολύ, γιατί κανείς μελετητής προηγουμένως δεν είχε ασχοληθεί με το συγκεκριμένο αντικείμενο και επομένως κολύμπησα σε άγνωστα νερά. {/jb_quote}

Μέσα από το βιβλίο δίνονται απαντήσεις στα ερωτήματα: Γιατί στη Σκόπελο στέλνονται όλοι αυτοί οι επώνυμοι και όχι σε άλλα νησιά, στα οποία εξορίστηκαν ομοϊδεάτες τους; Ποια ήταν η καθημερινότητά τους, οι ασχολίες τους, η διαβίωσή τους, τα συναισθήματά τους, οι κοινωνικές σχέσεις τους με τους κατοίκους της Σκοπέλου; Πώς επηρέασαν τη ζωή του νησιού; Πώς τους αντιμετώπισαν οι Σκοπελίτες; Ποια κατάσταση επικρατούσε στο νησί και ποιος ήταν ο συσχετισμός δύναμης ανάμεσα σε βενιζελικούς και φιλοβασιλικούς;

Το βιβλίο εμπλουτίζεται από τις αναμνήσεις από τον εκτοπισμό του Γεωργίου Α. Βλάχου, δημοσιευμένες σε συνέχειες στην εφημερίδα Καθημερινή το 1920, από λευκώματα στα οποία οι εξόριστοι έγραφαν κατά τη διάρκεια παραμονής τους στο νησί, αλλά και από επιστολές που ανταλλάχτηκαν ανάμεσα στον Δραγούμη και στους εκπροσώπους του Λαϊκού Κόμματος της Σκοπέλου, η οποία τότε αποτελούσε την πρωτεύουσα της Επαρχίας Β. Σποράδων, που ανήκε στον Νομό Ευβοίας.

Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο
Ελένη Κ. Σπηλιώτη
Νίκας
σ. 312
ISBN: 978-960-296-463-7
Τιμή: 20,00€