18 Οχτώβρη 2012: Νεκρολογία για Μεταπολιτεύσεις

Η κουβέντα για το «τέλος της Μεταπολίτευσης» σέρνεται πολλά-πολλά χρόνια τώρα, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο δικαιολογημένα. Όμως η σημερινή επέτειος δεν είναι σαν τις άλλες: η επέτειος της ανάβασης του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία βρίσκει το κόμμα του, για πρώτη φορά στην ιστορία του από το ’81 και μετά, με 11% στο κοινοβούλιο και μονοψήφιο ποσοστό στις δημοσκοπήσεις, και το γενικότερο πολιτικό σκηνικό εκπληκτικά

αλλαγμένο: ένα μέχρι πρότινος θεωρούμενο ως ακραίο κόμμα της «ριζοσπαστικής» Αριστεράς να διεκδικεί την εξουσία, και ένα νεοναζιστικό κόμμα να διεκδικεί -για πρώτη φορά- όλο και βασικότερη θέση στην αντιπολίτευση. Σεληνιακό τοπίο, πραγματικά αγνώριστο: ναι, αυτή η συγκεκριμένη επέτειος σηματοδοτεί ότι κάτι έχει πεθάνει ανεπιστρεπτί.

Στο παρόν σημείωμα δεν εξετάζουμε τόσο το ΠΑΣΟΚ ως κομματικό μόρφωμα αλλά ως κοινωνικό-πολιτικό φαινόμενο, ως πρόταση διακυβέρνησης (αλλά και ως πρόταση νοοτροπίας υπηκόων) που συναντάται, υιοθετείται και εφαρμόζεται από περισσότερα του ενός κομμάτων (και παραμένει ανοιχτό σε αυριανές υιοθετήσεις, π.χ. από τον ΣΥΡΙΖΑ). Για την ακρίβεια, δεν θα «εξετάσουμε» καν τίποτα: το «φαινόμενο ΠΑΣΟΚ» έχει αναλυθεί εξαντλητικά, από όλες τις πλευρές και οπτικές γωνίες και με όλες τις πιθανές ιεραρχήσεις προτεραιοτήτων. Θα επιχειρήσουμε ακριβώς αυτό υποσχεθήκαμε: νεκρολογία.

Διάφοροι παράγοντες έδωσαν στον Ανδρέα Παπανδρέου και στο κόμμα του την ηγεμονία της Μεταπολίτευσης: η σχεδόν πλήρης απορρόφηση (ή έστω συμπάθεια των μη απορροφημένων) του ΕΑΜογενούς σκέλους της Ελλάδας, η προηγούμενη καταπίεση αυτού του σκέλους κλπ. Το ενδιαφέρον όμως είναι με ποιά υπόσχεση αναρριχήθηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου στην εξουσία επί μιας ολόκληρης πολιτικής περιόδου της σύγχρονης Ελλάδας: υποσχέθηκε «Αλλαγή» και «μετασχηματισμό της κοινωνίας». Και τα πέτυχε αμφότερα. Δυστυχώς!

Ο Παπανδρέου δεν άλλαξε απλώς τους θεσμούς του κράτους, ή τα μισθολογικά επίπεδα κλπ.: πέτυχε την αλλαγή της νοοτροπίας της ελληνικής κοινωνίας, την σχεδόν συνολική μεταβολή, ανατροπή και μεταστοιχείωση των αξιών του λαού, των κριτηρίων του. Δεν θυμίζουμε συχνά την φράση «να κάνει κανείς ένα δωράκι στον εαυτό του, αλλά όχι και 500 εκατομμύρια» λόγω κάποιας αλλόκοτης εμμονής, αλλά λόγω του γεγονότος ότι με αυτήν την φράση το ίδιο το κράτος δίνει το έναυσμα για την καταλήστευσή του και αίρει το οποιοδήποτε κατακριτέο χαρακτηριστικό αυτής της καταλήστευσης: υπονοείται ότι όσο ευχερέστερα επιτύχει κανείς να ασχημονήσει εναντίον του κράτους, του συνόλου, του Κοινού, της κοινωνίας, τόσο πιο «μάγκας» είναι. Ο «εργάτης του μήνα» άλλων σοσιαλιστικών καθεστώτων, ο επιβραβευόμενος για την εξαιρετική παραγωγικότητά του, έγινε στο δικό μας ιδιότυπο σοσιαλιστικό καθεστώς το «λαμόγιο του μήνα»: εν μέρει ή εμμέσως πλην σαφώς, ο «Ακάλυπτος» ήταν ο νέος εθνικός ήρωας: μπαγαποντιά, ασύδοτη κατανάλωση με κλεμμένα/ακάλυπτα/αέρα, ηδονοθηρία όπως του «λεβέντη Αρχηγού», γιουρούσι στο κράτος και προοδευτιλίκι. Είναι καίριας σημασίας να αντιληφθούμε ότι στην περίοδ