Politico: Η Τουρκία ως «pit stop» του Πούτιν για αποστολή καυσίμων σε Ευρώπη

Μια γαλήνια ανοιξιάτικη μέρα τον περασμένο Μάιο στη νότια Τουρκία, μόλις 60 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Συρία, ένα τάνκερ μήκους δύο γηπέδων ποδοσφαίρου μπήκε στον τερματικό σταθμό Toros Ceyhan έτοιμο να παραλάβει καύσιμα.

Φορτωμένο με 150.000 βαρέλια πετρελαίου το πλοίο αναχώρησε στη συνέχεια για ένα τριήμερο ταξίδι προς το διυλιστήριο της Motor Oil Hellas στη νότια Ελλάδα.

Προφανώς

το καύσιμο ήταν τούρκικο. Η Αθήνα επιμένει ότι δεν δέχεται φορτία με ρωσική σήμανση, σε συμμόρφωση με την απαγόρευση της ΕΕ. Αλλά νέα έρευνα και αναφορές δείχνουν ότι η αποστολή ήταν πιθανότατα ακριβώς αυτό: κρυμμένο ρωσικό πετρέλαιο με νέα σήμανση 002E

Αυτό είναι μέρος μιας πολύ ευρύτερης τάσης, σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA) και του Κέντρου για τη Μελέτη της Δημοκρατίας (CSD), καθώς και ανεξάρτητες αναφορές από το POLITICO. Το ρωσικό πετρέλαιο, όπως φαίνεται, φτάνει μαζικά στην ΕΕ μέσω Τουρκίας.

Και είναι όλα νόμιμα. Το σχέδιο είναι δυνατό λόγω μιας λύσης στις κυρώσεις των Βρυξελλών που επιτρέπει «μεικτά» καύσιμα να εισέρχονται στην ΕΕ εάν χαρακτηρίζονται ως μη ρωσικά. Είναι ένα προσοδοφόρο κενό, καθώς η έρευνα δείχνει ότι δημιούργησε έως και 3 δισεκατομμύρια ευρώ για τη Μόσχα από τρία λιμάνια μόνο στους 12 μήνες μετά την απαγόρευση από την ΕΕ των ρωσικών καυσίμων τον Φεβρουάριο του 2023.

«Η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε στρατηγικό pit stop για τα ρωσικά καύσιμα που μεταφέρονται στην ΕΕ, δημιουργώντας εκατοντάδες εκατομμύρια φορολογικά έσοδα για το πολεμικό στήθος του Κρεμλίνου», δήλωσε ο Μάρτιν Βλαντιμίροφ, ανώτερος αναλυτής ενέργειας στο CSD.

To ζήτημα δείχνει τους δημιουργικούς τρόπους με τους οποίους η Ρωσία παρακάμπτει τις κυρώσεις της ΕΕ για να προστατεύσει το εμπόριο ορυκτών καυσίμων, το οποίο αποτελεί σχεδόν το ήμισυ του προϋπολογισμού του Κρεμλίνου και προσφέρει ζωτική σανίδα σωτηρίας για τη στρατιωτική της εκστρατεία. Πέρυσι, το POLITICO αποκάλυψε ότι η Μόσχα κέρδισε άλλο ένα δισεκατομμύριο ευρώ από ένα ξεχωριστό κενό κυρώσεων της ΕΕ στη Βουλγαρία, ενώ το μέτρο των  G7 για τον περιορισμό των εμπορικών συναλλαγών πετρελαίου της Μόσχας στα 60 δολάρια το βαρέλι απέτυχε σε μεγάλο βαθμό .

Αυτό το αυξανόμενο εμπόριο έρχεται καθώς οι σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας επιδεινώνονται λόγω των σχέσεων που διατηρεί με την Ρωσία ρωσικών - ακόμη και όταν η χώρα κάνει μικρές κινήσεις για να ευθυγραμμιστεί με τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Από την έναρξη του πολέμου, η Τουρκία προσφέρθηκε να γίνει κόμβος φυσικού αερίου για τη Μόσχα, ενώ συγκεντρώνει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου της.

Οι τελευταίες αποκαλύψεις προκαλούν εκκλήσεις για δράση καθώς οι χώρες της ΕΕ συζητούν το 14ο πακέτο κυρώσεων του μπλοκ στη Ρωσία.

«Πρέπει να σφίξουμε τα ζωνάρια μας και να βρούμε τρόπους για να αποτρέψουμε την παράκαμψη των κυρώσεων», δήλωσε στο POLITICO ο υπουργός Εξωτερικών της Εσθονίας Μάργκους Τσάχνα. «Οι τρίτες χώρες, ειδικά οι σύμμαχοί μας στο ΝΑΤΟ [όπως η Τουρκία], θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τις κυρώσεις μας όσο το δυνατόν περισσότερο».

Προσθέτοντας λάδι στη φωτιά 

Πριν από την εισβολή της Μόσχας, η ΕΕ βασιζόταν στη Ρωσία για το ένα τέταρτο των εισαγωγών αργού και το 40 τοις εκατό των αγορών της ντίζελ – κάτι που άλλαξε δραστικά αφού το μπλοκ συμφώνησε σε μια γενική απαγόρευση και στα δύο προϊόντα το 2022.

Περίπου την ίδια περίοδο, η Τουρκία άρχισε αθόρυβα να αυξάνει τις δικές της εισαγωγές καυσίμων από τη Ρωσία, ενώ επίσης αύξησε τις εξαγωγές καυσίμων της στην ΕΕ. 

Τον τελευταίο χρόνο, οι αριθμοί έχουν σχεδόν ταιριάξει, αποκαλύπτει η έρευνα. Μεταξύ Φεβρουαρίου 2023 και Φεβρουαρίου 2024, η Τουρκία αύξησε τις ρωσικές αγορές της κατά 105 τοις εκατό σε σύγκριση με τους προηγούμενους 12 μήνες. Στο ίδιο διάστημα, οι εξαγωγές καυσίμων της Τουρκίας στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 107%.

Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε φορτίο καυσίμων που φθάνει στην ΕΕ από την Τουρκία είναι ρωσικό. Η Τουρκία διαθέτει διυλιστήρια που μπορούν να επεξεργάζονται σχεδόν 1 εκατομμύριο βαρέλια αργού την ημέρα. Και οι τουρκικές εταιρείες είναι επίσης πιθανό να μεταπωλούν κάποια μη ρωσικά καύσιμα στην ΕΕ.

Όμως, η γεωγραφική κατάσταση αρκετών τουρκικών λιμανιών, σε συνδυασμό με τα δεδομένα εισαγωγών-εξαγωγών, υποδηλώνει έντονα ότι σημαντικές ποσότητες ρωσικών καυσίμων απλώς έχουν επανασυσκευαστεί και μεταφερθεί.

Το νοτιοανατολικό λιμάνι του Τζεϊχάν, για παράδειγμα, έχει περιορισμένες οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις με τα διυλιστήρια, δίνοντάς του λίγα μέσα για να δέχεται μεγάλες παραδόσεις καυσίμων εκτός από τα δεξαμενόπλοια που ελλιμενίζονται στις προβλήτες του.

Μεταξύ Φεβρουαρίου 2023 και 2024, το λιμάνι εισήγαγε περίπου 22 εκατομμύρια βαρέλια καυσίμων, το 92% των οποίων προερχόταν από τη Ρωσία — τριπλάσια από την ποσότητα που εισήγαγε από τη Μόσχα το προηγούμενο έτος. Την ίδια περίοδο, το 85% των εξαγωγών καυσίμων του λιμανιού κατευθύνθηκε στην ΕΕ. 

Μαζί, αυτό υποδηλώνει ότι μεγάλο μέρος των ρωσικών καυσίμων που εισέρχονταν διοχετεύονταν στην αγορά της ΕΕ με διαφορετική ετικέτα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το λιμάνι τίθεται υπό έλεγχο. Τον Μάρτιο, η Global Terminal Services, η οποία διαχειρίζεται έναν άλλο εξαγωγικό τερματικό σταθμό, δήλωσε ότι δεν θα δέχεται πλέον ρωσικές εισαγωγές καθώς δεχόταν πίεση από τις αμερικανικές κυρώσεις.

Είναι παρόμοια ιστορία σε δύο άλλα λιμάνια: στις εγκαταστάσεις του δυτικού Marmara Ereğlisi και στη νότια τοποθεσία Mersin.

Και οι δύο εμφάνισαν παρόμοιες ετήσιες αιχμές στις ρωσικές εισαγωγές τους —διπλάσιες στο Marmara Ereğlisi και τριπλάσιο στη Μερσίνα— που συνέπεσαν με άλμα στις εξαγωγές προς την ΕΕ.

Ενώ και τα δύο λιμάνια είναι καλύτερα συνδεδεμένα με κοντινά διυλιστήρια και εισάγουν περισσότερα μη ρωσικά καύσιμα από το Τζεϊχάν, τα δεδομένα εξακολουθούν να αποκαλύπτουν «μια σημαντική πιθανότητα επανεξαγωγής ρωσικών πετρελαϊκών προϊόντων», δήλωσε ο Vaibhav Raghunanda, αναλυτής της CREA.

Οι ιδιοκτήτες και οι διαχειριστές των τριών τουρκικών τερματικών — του Τερματικού Τόρος του Τζεϊχάν, του Turkis Enerji της Μερσίνης και του OPET του Marmara Ereğlisi — δεν απάντησαν σε λεπτομερείς ερωτήσεις του POLITICO και επανειλημμένα αιτήματα για σχολιασμό.

Σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για αυτή τη δυναμική είναι δύο παίκτες: η Τουρκία και η ΕΕ.

Μέρος του προβλήματος έγκειται στις δοκιμές που χρησιμοποιούν οι Βρυξέλλες για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις κυρώσεις.

Η τελωνειακή αρχή της Ελλάδας είπε στο POLITICO ότι «διενεργεί κατάλληλους ελέγχους τόσο στο στάδιο του εκτελωνισμού όσο και μετά» και ότι «μέχρι σήμερα δεν έχουν εντοπιστεί παραβάσεις».

Η εισαγωγή καυσίμων με ρωσικά έγγραφα είναι ως επί το πλείστον παράνομη σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ — αλλά η απλή αλλαγή της επωνυμίας της Τουρκίας στα παλιά φορτία με ένα νέο, τουρκικό πιστοποιητικό, δεν είναι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποστολή βενζίνης του Toros Ceyhan. Το διυλιστήριο της Motor Oil Hellas, το οποίο παρέλαβε το φορτίο, είπε ότι «δεν αγοράζει, δεν επεξεργάζεται ή εμπορεύεται ρωσικό πετρέλαιο ή προϊόντα» και ότι «όλες οι εισαγωγές του είναι πιστοποιημένες μη εγκεκριμένης προέλευσης», υπονοώντας ότι είχε έγγραφα από αλλού.

Για την Τουρκία, η κακή συμμόρφωση με τις κυρώσεις των Βρυξελλών έχει νόημα εάν η χώρα αισθάνεται ότι δεν έχει τίποτα να χάσει με την ΕΕ, δήλωσε η Amanda Paul, ανώτερη αναλύτρια και ειδικός στην Τουρκία στο think tank European Policy Center.

Με τις προσπάθειες της Άγκυρας να ενταχθεί στο μπλοκ σε αδιέξοδο, «δεν φαίνεται να υπάρχει μεγάλη ελπίδα ότι αυτή η σχέση θα βελτιωθεί», είπε, ενώ πρόσθεσε ότι οι εισαγωγές και οι επανεξαγωγές φθηνότερου ρωσικού πετρελαίου ήταν «πολύ ωφέλιμο για την Τουρκία», καθώς η χώρα καταπολεμά τον υψηλό πληθωρισμό και την κατακόρυφη πτώση του νομίσματος.