Η διαλεκτική μετεξέλιξης και κατάρρευσης του ΠΑΣΟΚ

Όταν ένα φαινόμενο, όπως είναι το ΠΑΣΟΚ, βρεθεί σε βαθιά κρίση προκύπτει άμεσα το ερώτημα αν αυτή η κρίση θα εξελιχθεί σε μια εξυγιαντική διαδικασία που θα ενδυναμώσει εκ νέου αυτό το κόμμα, ή θα οδηγηθεί σε μια ιστορικών διαστάσεων αλλαγή όπως υποστηρίζω.

Η γέννηση του ΠΑΣΟΚ και η πορεία μέχρι το 1989.......

Πολιτικά το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε από δυνάμεις της αντιχουντικής αντίστασης, κύρια από το ΠΑΚ, την προχουντική Ένωσης Κέντρου καθώς και την Δημοκρατική Άμυνα (που στο μεγαλύτερο μέρος της βρέθηκε στην πορεία εκτός ΠΑΣΟΚ). Πρόκειται για δυνάμεις που αυτοπροσδιορίστηκαν ως κεντροαριστερές. Κοινωνικά το ΠΑΣΟΚ στηρίχτηκε σε εκείνους που το ίδιο αποκάλεσε ως «μη προνομιούχους». Τουτέστιν, κοινωνικά στρώματα όπως οι μισθωτά εργαζόμενοι, μικροί και μεσαίοι αγρότες και επιχειρηματίες της πόλης, γενικότερα μικροϊδιοκτήτες.Με τη διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, το ΠΑΣΟΚ εμφανίστηκε στην πολιτική ζωή με ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα. Στοιχεία του υλοποίησε ως κυβέρνηση στην περίοδο 1981-5 που ήταν και η πλέον γόνιμη κυβερνητική θητεία του. Τότε, εξέφραζε με ιδιαίτερη φροντίδα τα νέα μισθωτά στρώματα, που παραμελούσε το ΚΚΕ και η ανανεωτική αριστερά. Επρόκειτο κύρια για τους εργαζόμενους με ειδίκευση στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε εκείνες τις επιχειρήσεις που αργότερα ονομάστηκαν συνολικά ως ΔΕΚΟ. Να σημειώσω, ότι τα βασικά συνθήματα του ΠΑΣΟΚ της περιόδου 1974-1981, όπως «Αυτοδιαχείριση, Δημοκρατικός Προγραμματισμός και Συμμετοχή» αποτύπωναν τις αγωνίες και ελπίδες αυτών ακριβώς των νέων μισθωτών στρωμάτων.Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία συνδέθηκε με σειρά από ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις με τις οποίες μη προνομιούχα στρώματα εντάχθηκαν στον κύριο κοινωνικό και πολιτικό ιστό της χώρας. Από την αναγνώριση της εθνικής αντίστασης μέχρι τα ΚΑΠΗ, και από τον νέο νόμο για τα ΑΕΙ μέχρι τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, όλα αυτά τα μέτρα συνέβαλαν σε μια τέτοια κατεύθυνση. Η επόμενη κυβερνητική περίοδο του ΠΑΣΟΚ (1985-9) άντλησε ως ένα βαθμό συναίνεση, από την συγκρότηση ενός έστω και ατελούς κοινωνικού κράτους σε συνδυασμό με έναν πατριωτικό Λόγο. Συνολικότερα, με τις μεταρρυθμίσεις και τον Λόγο που εκφωνούσε το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ογδόντα, ενίσχυσε τους δεσμούς του με τους «μη προνομιούχους».
Η αλλαγή στο διάστημα 1995-2005
Στην περίοδο, ανάμεσα στο 1974 και το 1993/6, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού που στήριζαν το ΠΑΣΟΚ μετακινήθηκαν κοινωνικά προς τα πάνω. Αποκτήσαν ευκολότερη πρόσβαση στην κοινωνική περίθαλψη και την μόρφωση. Εντάχθηκαν μαζικά στους κρατικούς μηχανισμούς και κατέλαβαν θέσεις δημοσίων υπαλλήλων, ακόμα και σε υψηλές βαθμίδες. Τμήματα του ίδιου του ΠΑΣΟΚ, χάρη στη μακρά διακυβέρνηση της χώρας από το Κίνημα, απέκτησαν πρόσβαση στις κυρίαρχες ομάδες της χώρας. Ανέπτυξαν μαζί τους, κοινωνικές, αλλά και οικονομικές σχέσεις, έστω και αυτές ήταν συχνά άτυπες.Η πολιτική του ΠΑΣΟΚ ενίσχυσε τις αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για την οποία, όμως, δεν αναπτύχθηκαν ουσιαστικοί μηχανισμοί αυτοελέγχου. Η έλλειψη αυτή, μαζί με