Ευρωζώνη, Βορράς και Νότος: Έρχεται η «ώρα-μηδέν»

Από όταν η Ελλάδα έκανε «ποδαρικό» στην κρίση χρέους του Νότου, πολλές φορές αναμενόταν η «οριστική λύση». Μία πρωτοβουλία η οποία, ακόμη κι αν δεν γύριζε πίσω το χρόνο, θα έβαζε τον πληγωμένο ευρωπαϊκό Νότο σε τροχιά ανάκαμψης και εξόδου από την κρίση. Η δημιουργία του EFSF, οι αποφάσεις για τη δημιουργία του ESM και την έναρξη της τραπεζικής ένωσης, η ιστορική απόφαση της Συνόδου του προηγούμενου Ιουνίου για απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των ισπανικών και ιταλικών τραπεζών από τον μόνιμο μηχανισμό, η πολιτική πίεση και οι αξιόλογες πρωτοβουλίες των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών για τον φόρο Τόμπιν και την έκδοση ευρωομολόγου. Κι όμως, κανένα από τα παραπάνω δεν εξασφάλισε σε καμία υπερχρεωμένη χώρα τροχιά εξόδου από την κρίση -ούτε καν την ελπίδα γι’ αυτό. Αντιθέτως, ο Νότος ζει εδώ και 3 χρόνια ένα μακρόσυρτο βασανιστικό ντελίριο λαθεμένων αποφάσεων, φορτισμένες με εμμονές νεοφιλελευθερισμού και προτεσταντικής δημοσιονομικής ορθοδοξίας. Και βυθίζεται βαθύτερα στην κρίση.

Δημοκρατία και αδιέξοδα

Παρά την ήπια αυτοκριτική, με την οποία είναι πασπαλισμένες οι τελευταίες εκθέσεις της Κομισιόν και του ΔΝΤ, η πολιτική δεν αλλάζει. Αντιθέτως, όπως είδαμε στην περίπτωση της Ελλάδας, η τρόικα γίνεται ολοένα και πιο σκληρή, δημιουργώντας εύλογες απορίες στους κυβερνώντες «μήπως θέλουν να μας ρίξουν», όπως ελέχθη σε μία σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου.

Το Βερολίνο τραβά τα πράγματα στα άκρα. Και όσο πλησιάζουν οι γερμανικές εκλογές, η διατήρηση της «ιδανικής» -για την Άνγκελα Μέρκελ- εικόνας ορισμένων νοτίων χωρών που «κάνουν τα μαθήματά τους», κρέμεται από μία κλωστή. Στην Ελλάδα, με αφορμή το πραξικοπηματικό «λουκέτο» στην ΕΡΤ, η κυβέρνηση Σαμαρά έχασε έναν εταίρο και τεράστια αποθέματα πολιτικού κεφαλαίου. Στην Πορτογαλία, το αδιέξοδο και η πολιτική κρίση συνεχίζεται, ενώ στην Ισπανία ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι αντικρίζει, ενδεχομένως τον επίλογο της θητείας του. Κι όλα αυτά, ενώ η ημερομηνία-κλειδί των γερμανικών εκλογών, η 22α Σεπτεμβρίου, φαντάζει πολύ μακριά.

Λιτότητα και Δημοκρατία

Οι χώρες του Νότου βρίσκονται σε έξαλλη κατάσταση. Ξανά. Μετά την τεχνητή ηρεμία της «σταθεροποίησης», κρατιούνται στη ζωή με τεχνικές παρεμβάσεις, προκειμένου να «ηρεμήσουν» ευκαιριακά οι αγορές και να μην πάρουν την ανιούσα τα spreads. Όμως, σύσσωμη η οικονομική κοινότητα έχει πάρει τις αποφάσεις της. Ακόμη και το γερμανικό κατεστημένο αντιμετωπίζει την Πορτογαλία, την Ελλάδα και την Κύπρο ως χώρες de facto εκτός ευρώ ή, τουλάχιστον, ως χώρες που βρίσκονται στην δεύτερη ταχύτητα της νομισματικής ένωσης. Την ίδια στιγμή, το Βερολίνο κρατά την αναπνοή του και απλώς ελπίζει ότι καμία χώρα του Νότου δε θα «σκάσει» πριν τις εκλογές.

Και κάπως έτσι, η λιτότητα και η γερμανική στρατηγική οδηγούν ακόμη -υπό τον εκβιασμό της δανειοδότησης της τρόικας- στον ασφυκτικό περιορισμό της Δημοκρατίας. Η ελληνική κυβέρνηση παρακάμπτει προκλητικά τη Βουλή με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και αντισυνταγματικές ρυθμίσεις, η πορτογαλική κυβέρνηση έχει κατ’ ουσίαν πέσει, αλλά… δεν την αφήνει ο Πρόεδρος της χώρας, στην Ιταλία κυβερνά μία κυβέρνηση μειοψηφίας, στην Ισπανία ο Ραχόι έχει οπωσδήποτε χάσει τη λαϊκή νομιμοποίηση.

Μετά τις γερμανικές εκλογές, τί;

Οπως προαναφέρθηκε, μόνη ελπίδα του Βερολίνου είναι να μην «σκάσει» κάποια χώρα ως τις 22 Σεπτεμβρίου. Όχι, όμως, επειδή μετά η Μέρκελ, απαλλαγμένη από το άγχος της επανεκλογής, θα βάλει νερό στο κρασί της. Αλλά γιατί θα πρέπει να πάρει μεγάλες αποφάσεις.

Το οικονομικό μοντέλο που επιβάλλει στο Νότο δεν μπορεί να συνεχίσει να εφαρμόζεται. Σε όλες τις χώρες του Νότου εξτρεμιστές σαρώνουν το πολιτικό σκηνικό, είτε πρόκειται για νεοναζί στην Ελλάδα, είτε για τα αστέρια του Γκρίλο στην Ιταλία, είτε για τις αποσχιστικές τάσεις στην Ισπανία. Κοινώς, τα πολιτικά συστήματα των χωρών αυτών έχουν εξαντλήσει όλες τις εφεδρείες τους. Δύσκολα θα βγάλουν κι άλλες «μνημονιακές» κυβερνήσεις, είτε με λύσεις τύπου Παπαδήμου-Μόντι, είτε μέσω εκλογών. Άρα, η εφαρμογή της γερμανικής στρατηγικής μάλλον δεν έχει μέλλον στον ευρωπαϊκό Νότο. Και τότε είναι που το Βερολίνο και γενικώς οι χώρες του Βορρά θα κληθούν να πάρουν τις αποφάσεις τους: Ή να αποδεχθούν, δηλαδή, ότι η αποδοχή της ακραίας λιτότητας έχει και όρια και πως δεν γίνεται όλες οι οικονομίες να γίνουν «γερμανικού τύπου», είτε να αφήσουν τις χώρες αυτές στην τύχη τους. Ακόμη, όμως, κι αν βρεθούν κυβερνήσεις πρόθυμες να εφαρμόσουν την πολιτική λιτότητας, και πάλι ο Βορράς θα κληθεί να πάρει αποφάσεις. Αποφάσεις για έναν νέο γύρο χρηματοδοτικής στήριξης του Νότου, καθώς στην Ελλάδα ήδη έχει διαπιστωθεί «χρηματοδοτικό κενό», η Ιρλανδία εκτιμάται ότι δε θα μπορέσει να βγει από την ύφεση πριν τελειώσει (το Δεκέμβριο) η χρηματοδότησή της, το δημόσιο χρέος της Πορτογαλίας έχει σκαρφαλώσει στο 130% του ΑΕΠ, ενώ οι ισπανικές τράπεζες παραμένουν χαίνουσα πληγή για τη Μαδρίτη.

Ώρα-μηδέν

Προς το παρόν, πάντως, πίσω από «στοχευμένα» δημοσιεύματα έγκυρων και «συστημικών» ευρωπαϊκών εφημερίδων, αλλά και πίσω από τις προσεκτικά διαλεγμένες λέξεις ανακοινώσεων ορισμένων χωρών, δεν διαφαίνεται ότι ο Βορράς θα κάνει πίσω. Ούτε πως θα επιδιώξει κάποιον προωθητικό συμβιβασμό. Τον προηγούμενο μήνα, μία ανακοίνωση της Ολλανδίας, περί την τραπεζική ένωση και το ενιαίο σχήμα ασφάλισης των ευρωπαϊκών καταθέσεων, ήταν σαφής: «έχει τελειώσει η εποχή της “ακόμη μεγαλύτερης ένωσης», διεκήρυττε.

Το όραμα της βαθύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει ξεθωριάσει -τουλάχιστον στις χώρες του Βορρά. Και το ταυτόχρονο ξέσπασμα κοινωνικών και πολιτικών κρίσεων σε όλο το Νότο οδηγεί ολοένα και περισσότερους Βόρειους στο συμπέρασμα ότι ο ευρωπαϊκός Νότος είναι κάτι σαν «χαμένη υπόθεση». Κοινώς, οι δανειστές έχουν κουραστεί να δανείζουν, οι δανειζόμενοι έχουν κουραστεί να πληρώνουν το σκληρό αντίτιμο του δανεισμού -δηλαδή τη λιτότητα. Οι τροχιές είναι αποκλίνουσες και, για να σωθεί η ευρωπαϊκή υπόθεση, θα χρειαστούν συμβιβασμοί, χρήμα, πολιτική βούληση και κυρίως πολιτικοί που θα κινούνται έξω και πάνω από τα όρια των χωρών τους. Προς το παρόν, τέτοιοι δεν υπάρχουν.

ΥΓ: Θα μπορούσε, ευλόγως, να παρατηρήσει κανείς ότι από την παραπάνω ανάλυση, απουσιάζει εντελώς έστω και μία αναφορά στη Γαλλία. Πράγματι. Αλλά αυτή το έχει επιλέξει.