Μαρία Τσιμά: «Οι γυναίκες του Άντον»

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα λογοτεχνικά βιβλία του τρέχοντος έτους, που εντάσσεται στην ευρύτερη ομάδα των έργων τα οποία δεν κρύβουν ούτε αποσιωπούν την εξάρτησή τους από ένα προγενέστερο έργο και έναν συγκεκριμένο συγγραφέα, είναι η συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Τσιμά που φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο Οι γυναίκες του Άντον. Πρόκειται για μια σειρά εφτά διηγημάτων, τα έξι από τα οποία εκκινούν και αφορμώνται από ένα συγκεκριμένο

έργο του μεγάλου Ρώσου δραματουργού και διηγηματογράφου Άντον Τσέχοφ: Πλατόνοφ, Ιβάνοφ, Γλάρος, Θείος Βάνιας, Οι τρεις αδελφές, Βυσσινόκηπος. Ο διάλογος, ωστόσο, που ανοίγει η συγγραφέας με τα έργα αυτά δεν περιορίζεται σε ένα αναπαραγωγικού τύπου αφηγηματικό σχόλιο πάνω στις ιστορίες του Ρώσου λογοτέχνη – έναν διάλογο που θα παρουσίαζε, βέβαια, ενδιαφέρον ως προς την παράμετρο της πρόσληψης της τσεχοφικής δημιουργίας, θα περιόριζε, όμως, την ερμηνεία αλλά και την ίδια τη λογοτεχνική δημιουργία σε μια συγκριτικού τύπου προσέγγιση η οποία, αναπόφευκτα, θα προέκρινε τον δευτερογενή χαρακτήρα του μεταγενέστερου έργου. Η Τσιμά ξεπερνά αυτή την παγίδα κατά τρόπο ιδιαίτερα επιδέξιο και επιτυχή, καθώς επικεντρώνει τη γραφή της στις γυναικείες μορφές των έργων του Τσέχοφ, στις ηρωίδες εκείνες που εξέρχονται άλλοτε σε πρώτο και άλλοτε σε δεύτερο πλάνο, για να στείλουν από εκεί το σήμα και το νόημα της παρουσίας τους. Με τον τρόπο αυτό η συγγραφέας κατορθώνει να φωτίσει τις πτυχές της ύπαρξής τους κατά τρόπο ιδιαίτερα δραστικό και αποτελεσματικό, πτυχές οι οποίες μπορεί να έμεναν αφώτιστες ή υποφωτισμένες, να χάνονταν ή να αχνοφαίνονταν μέσα στο πλαίσιο της ευρύτερης αφηγηματικής ή δραματικής ύλης του πρωτογενούς έργου.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Τσιμά επιλέγει να δώσει στα διηγήματά της τη μορφή μονολόγου καθιστώντας τα έτσι εν δυνάμει θεατρικά έργα, πιθανές δραματικές πράξεις που θα μπορούσαν να περάσουν από το επίπεδο της ανάγνωσης στο επίπεδο της μονολογικής παρουσίασης από μία ηρωίδα-ηθοποιό, η οποία θα έχει εξέλθει από το συγγραφικό σύμπαν του Τσέχοφ για να βρει τη θέση της μέσα σε μια δημιουργία που είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένη σε αυτήν. Έχει μια ιδιαίτερη αξία το εγχείρημα αυτό στο μέτρο και στον βαθμό που αναγνωρίζει στην ίδια τη λογοτεχνία την πηγή έμπνευσης και την πρώτη ύλη της δημιουργίας, τη δεξαμενή από την οποία μπορεί να αντλήσει ένας λογοτέχνης, όχι μόνο στο επίπεδο των ιδεών, αλλά και στο επίπεδο των ηρώων που θα στελεχώσουν τη δράση. Η Τσιμά εδώ επιλέγει, μάλιστα, να επικεντρωθεί στα γυναικεία πρόσωπα, να τα αντλήσει από το πλαίσιό τους και να τα μεταφέρει στο παρόν, μέσα σε διηγήματα που χωρίς να προδίδουν την αφετηρία τους, χωρίς να παραγνωρίζουν το πεδίο και το σκηνικό μέσα στο οποίο τοποθετείται από τον Τσέχοφ καθεμιά από τις ηρωίδες, την ατμόσφαιρα και το κλίμα όπου εξελίχθηκε η προσωπική τους ιστορία, μοιάζουν απολύτως σύγχρονες, ταιριαστές στο κλίμα και την ατμόσφαιρα της εποχής πάνω στη βάση της ανάγκης τους για έκφραση, για αφοσίωση, για αγάπη. Γιατί αυτό ακριβώς είναι το κοινό, συνεκτικό στοιχείο μεταξύ των γυναικείων προσώπων που παρουσιάζονται εδώ, αλλά και μεταξύ των εξομολογήσεών τους: η ανάγκη τους να αγαπήσουν και να αγαπηθούν, να προσδιοριστούν, στην κυριολεξία, μέσα από το αίσθημα αυτό που μοιάζει να μονοπωλεί όλη τη σκέψη, όλη την ύπαρξη, όλη τη δράση τους, εσωτερική και εξωτερική. Στενά συνυφασμένη με την αναζήτηση αυτή, αποτελώντας ουσιαστικά την άλλη όψη του νομίσματος, είναι η ματαίωση που οι γυναίκες αυτές βίωσαν και που τις οδήγησε σε μια θέση απόκληρου, σε ένα περιθώριο από το οποίο, όμως, μπορούν να προετοιμάζουν την έξοδό τους σε έναν ιδανικό –όπως τον ονειρεύτηκαν– βίο. Πάνω σε αυτή τη βάση μπορεί κάποιος να διαπιστώσει την ενοποίησή τους σε ένα αδιαίρετο όλον, στη μορφή της γυναίκας-ηρωίδας με την οποία έρχεται να ταυτιστεί και η συγγραφέας αλλά και ο αναγνώστης, που αναγνωρίζει και αποδέχεται την ταύτισή του με τις υπάρξεις αυτές που βιώνουν την ακύρωση και τη βαθιά επιθυμία της καταξίωσής τους μέσα σε σχέσεις αφοσίωσης, σχέσεις αγαπητικές, εμφορούμενες από γνησιότητα, από αλήθεια αλλά και από τον βαθύ παλμό μιας ζωής που ολοκληρώνεται μέσα από τον άλλον, μέσα στον άλλον.

{jb_quote}Έχει μια ιδιαίτερη αξία το εγχείρημα αυτό στο μέτρο και στον βαθμό που αναγνωρίζει στην ίδια τη λογοτεχνία την πηγή έμπνευσης και την πρώτη ύλη της δημιουργίας.{/jb_quote}

Οι αφηγήσεις των γυναικών, έτσι όπως ακροβατούν ανάμεσα στην εξιστόρηση και την εξομολόγηση, διαμορφώνουν ένα μεικτό πεδίο και σκηνικό μέσα στο οποίο περιηγείται ο αναγνώστης για να ανακαλύψει τελικά ότι και αυτός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του· ότι οι εμπειρίες και οι σκέψεις των χαρακτήρων συνιστούν και τη δική του εμπειρία και σκέψη στον βαθμό που αποκαλύπτουν την εσωτερική σύγκρουση που κάθε άνθρωπος γνωρίζει, τη σχάση και τον διχασμό ανάμεσα σε αυτό που θα ήθελε να είναι και σε αυτό που είναι. Δοκιμάζει, όμως, και τη βαθιά απόλαυση που αποτελεί η μετάγγιση της εμπειρίας αυτής και το κάλεσμα στην κατανόηση, στη σύζευξη και τη σύνθεση πάνω στο στέρεο πάντα έδαφος της λογοτεχνίας. Μια συνάντηση, λοιπόν, τεχνουργεί εδώ η Τσιμά, μια συνάντηση με βαθιά ριζωμένη μέσα της την προοπτική της συνύπαρξης. Είναι η ίδια που συναντά τον Τσέχοφ και τις ηρωίδες του, που γίνονται και δικές της ηρωίδες για να εκφέρουν έναν λόγο πάντα επίκαιρο και καταλυτικό, που κάθε άνθρωπος αρέσκεται να ακούει για να μπορεί να συνθέσει και τον δικό του λόγο, τη δική του αλήθεια, τη δική του ματιά.

Οι γυναίκες του Άντον
Μαρία Τσιμά
Στερέωμα
96 σελ.
ISBN 978-618-5617-22-6
Τιμή €13,00