Μαρίνα Μιχαήλ Χρηστάκη: «Αρμενόπετρα»

Η Μαρίνα Μιχαήλ Χρηστάκη εμφανίζεται στα γράμματα με την πρώτη της ποιητική συλλογή Αρμενόπετρα (Μανδραγόρας, 2021). Στα ποιήματα της συλλογής μιλάει σαν να είναι οικοδομήματα που ορίζεται η τύχη τους από την τύχη των λέξεών (τους): Όταν οι λέξεις μένουν μόνες/ διατάσσονται/ σε ύψη διαφορετικά./ Όταν οι λέξεις μένουν μόνες/ ζητούν να εξισωθείς μαζί τους («Όταν οι λέξεις μένουν μόνες», σελ. 11). Η σημασία της λέξης ως ελάχιστης μονάδας απασχολεί την ποιήτρια, καθώς εντοπίζει σε αυτήν τη

νοητή ευθεία της μόνιμης πορείας της ποιητικής πράξης, που δεν έχει αρχή και τέλος: ο λόγος και η λέξη ως ρητή συμπύκνωση του ποιητικού ερεθίσματος επανέρχονται αέναα τόσο ως δικά της εργαλεία, που τα περιεργάζεται ποιητικά, όσο και ως σημείο τομής στην αληθινή επικοινωνία, σε κάθε περίπτωση ερωτική, ανάμεσα στους ανθρώπους, αφού με τις λέξεις του άλλου θα αισθάνεται πλήρης νοημάτων: Και παρηγορήθηκα με τις λέξεις σου. Πράσινες, κίτρινες, γαλαζωπές. Κόκκινες, κατακόκκινες. Θα πάω σπίτι και θα γεμίσω όλα τα βάζα («Θα γεμίσω όλα τα βάζα», σελ. 18).

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Η συλλογή αρθρώνεται σε τρεις ενότητες: «Ανισόπτερη λιβελλούλα», «Τ’ αχτένιστα ποιήματα», «Αρμενόπετρα». Τη συλλογή θα την έλεγα σπουδή στην ποιητική τέχνη. Στην πρώτη ενότητα, το συνεκτικό στοιχείο των ποιημάτων είναι το κεντρικό ερώτημα για την ίδια τη λέξη που αποτελεί την πρώτη ύλη των νοημάτων, τη βασική ύλη της ποιήτριας: Μα είναι ύλη οι λέξεις./ Άλλοτε στερεές να σπάνε σε μικρά/ κομμάτια κοφτερά. Άλλοτε κόκκινες υγρές/ ζεστές να εισχωρούν στο αίμα./ Είναι οι λέξεις ατμός να τα σκεπάζουν όλα,/ μ’ εκείνη την ονειρώδη, συμπαθητική,/ ομορφιά τους («Μα είναι ύλη οι λέξεις», σελ. 12). Άλλοτε γίνονται πουλιά και κάθονται στον ώμο σου («Οι λέξεις που τρυπάνε τον ουρανίσκο») κι άλλοτε Οι λέξεις καίγονται/ μες στο μυαλό/ σαν μένουν μόνες./ Καίγονται/ και δίνουν τη θέση τους/ σε άλλες λέξεις («Οι λέξεις καίγονται», σελ. 28). Όμως: Υπάρχουν λέξεις που δεν καίγονται./ Γιατί εκείνο το μυαλό/ αρνείται να τις κάψει./ Μα κι εκείνες αρνούνται την πυρά («Λέξεις που δεν καίγονται», σελ. 29).

Η δεύτερη ενότητα συγκροτείται από 25 ποιήματα «ποιητικής», εφόσον πραγματεύονται θέματα για την ποίηση. Την ποίηση που αέναα παράγει νοήματα, αφού δεν αναλώνεται στη σκέψη: Μες στο μυαλό./ Εκεί μένει και μένει/ Δεν καίγεται («Κύμα μπλε θαλασσινό», σελ. 34). Περιλαμβάνονται ποιήματα που δείχνουν τη λειτουργία της ποίησης ως όχημα συγκίνησης και συναισθήματος:

Τ’ αχτένιστα ποιήματα

Είναι κι εκείνα
τ' αχτένιστα ποιήματα.
Ολομόναχα βγαίνουν στον δρόμο.
Μας κοιτάζουν, μας ακούνε,
στέκονται πλάι μας.
Φεύγουν πριν ο ήλιος χαθεί
κι αφήνουν πίσω όλες
τις πεταλούδες που μάζεψαν
στ’ αχτένιστα μαλλιά. (σελ. 36)

{jb_quote}Με τη σαρωτική αυτή λοιπόν δύναμη της πρώτης ύλης, οι λέξεις ορίζουν και την τύχη των νοημάτων – το στοίχημα του ποιητή εν τέλει, το ίδιο το ποίημα που από αλλού ξεκινάει και κανείς δεν ξέρει πού θα βρεθεί στο τέλος.{/jb_quote}

Ποιήματα που εκφράζουν τον προβληματισμό της ποιήτριας σε ποιους τελικά απευθύνεται η ποίηση: Γυμνή η ομορφιά. Μια σημείωση/ που κάποιος για τον εαυτό του κράτησε./ Εκείνο που αποσιωπάται./ Από την συγκεχυμένη συγκίνηση,/ από το σύντομο συμβάν, στου ποιήματος/ την ήρεμη διάρκεια («Για τον τεχνίτη μοναχά», σελ. 39). Ποιήματα που αποκαλύπτουν την αντίληψη της ποιήτριας για τον σκοπό της ποίησης: Απλώνει το λεπτό της καρπό, ανοίγει την αυλαία της πραγματικότητας. Το φως της διαχέεται κάθετα. αναδεικνύει όλες τις πλευρές των λέξεων. Τις απλώνει ολόφωτες· υπενθυμίζει τη δυνατότητα να σωθούμε («Απλώνει τις λέξεις ολόφωτες», σελ. 56). Ποιήματα που δείχνουν τη στάση της δημιουργού απέναντι στην ιδέα και την πράξη της σύλληψης του ποιήματος: Επιλέγει προσεχτικά/ τις λέξεις να ξεσκεπάσει τον εαυτό της./ Ξεκουμπώνει ένα-ένα τα κουμπιά,/ έχοντας επίγνωση./ Εκείνο που έχει σημασία είναι/ η κίνηση της αποκάλυψης («Η κίνηση της αποκάλυψης», σελ. 51). Ποιήματα που αποκαλύπτουν τον μόχθο και τον αδιάκοπο αγώνα του ποιητή: λευκή σελίδα, να σβήνεις και να γράφεις, τα πιο ωραία, τα μικρά σου («Λευκή σελίδα», σελ. 46).

Πρόκειται για μια έντιμη περιγραφή του πώς το ποιητικό υποκείμενο συναντά την προσωπική αλήθεια της ποιήτριας, το κρητικό τοπίο, τη θηλυκή υπόσταση, το ερωτικό βίωμα και την αδιάκοπη έννοια για τις λέξεις. Όλα αυτά μαζί συνθέτουν τον κόσμο της πρώτης της ποιητικής εκδοτικής απόπειρας, η οποία είναι έντιμη, καλοδουλεμένη και εύλογα εξάπτει το ενδιαφέρον μας για το ποιητικό μέλλον της δημιουργού.

Στην τρίτη και φερέτιτλη ενότητα «Αρμενόπετρα», μια θηλυκή παρουσία με το μισό πρόσωπο στο φως, το άλλο μισό στο σκοτάδι, σε παίρνει μαζί της οδηγώντας σε πίσω από τις λέξεις, ανάμεσα στα κενά των λέξεων, σου δίνει ελλειπτικές πληροφορίες, σιωπά, σε καλεί να καθίσεις με όλους τους ποιητές στην αμμουδιά, σ’ ένα μεγάλο κύκλο κάτω από τα άστρα («VII. Σιωπηλά μην τρομάξουν οι λέξεις», σελ. 68). Εμπλέκει τη μνήμη και το συναίσθημά σου, μα όχι το μυαλό σου. Δεν είναι διόλου ευγενικό να με κρίνετε./ Εδώ θα μείνω./ Ένα άγαλμα. Μισή πέτρα μισή γυναίκα («Παράξενα πορφυρά όνειρα», σελ. 74). Θέλει μόνο να της δώσεις το πιο κατακόκκινο φιλί, εκείνο που οδηγεί σε μια αλήθεια. Ίσως η αρμενόπετρα είναι η ίδια η ποίηση.

Με τη σαρωτική αυτή λοιπόν δύναμη της πρώτης ύλης, οι λέξεις ορίζουν και την τύχη των νοημάτων – το στοίχημα του ποιητή εν τέλει, το ίδιο το ποίημα που από αλλού ξεκινάει και κανείς δεν ξέρει πού θα βρεθεί στο τέλος. Η γραφή και η μοίρα της, ως κομμάτι της μοίρας της ίδιας της ποιήτριας, συναντούν συχνά τον γυναικείο κόσμο αυτής, όχι τόσο ως αναζήτηση ή στοχασμό, παρά ως υπενθύμιση μιας ταυτότητας που χωράει μέσα της τόσο τις προσωπικές αγωνίες της ποιήτριας όσο και τη συνεχή ροή των λέξεων μέσα της, λέξεων αυτόνομων που επείγει (και είναι προδιαγεγραμμένο, τελικά) να υποταχθούν στα χέρια της για να σχηματιστούν ποιητικά:

Ι. Απ’ την πολλή αγάπη μου

Μισή πέτρα, μισή γυναίκα.
Καρφώθηκα σε τούτη ’δώ τη θάλασσα
ν’ αρμενίζω σ’ άλλες θάλασσες, του νου.
Έχω το χάρισμα να λαμβάνω λέξεις.
Το μυαλό κολλάει πάνω τους.
Δεν τις καίω, δεν τις αναλώνω.
Τις κρατάω σφιχτά, νιώθω την ανάσα τους.
Τις αφήνω να γλιστράνε στη σάρκα μου.
Να πέφτουνε.
Να γίνονται θάλασσα οι λέξεις. (σελ. 61)

Αρμενόπετρα
Μαρίνα Μιχαήλ Χρηστάκη
Μανδραγόρας
σ. 80
ISBN: 978-960-592-128-6
Τιμή: 10,60€