Η Στρατηγική ατροφία της Ελλάδας ως προς την εξ Ανατολών απειλή

Η ελληνική στρατηγική αντιμετώπισης της αναθεωρητικής Τουρκίας μετά τη κρίση του 2020 σε Έβρο και Αιγαίο συνοψίζεται σε ένα αντιφατικό και αναιμικό τρίπτυχο:

Α) Πολιτική διατήρησης μιας σχετικής ισορροπίας ισχύος μέσω εξοπλιστικών προγραμμάτων εν είδει πολλαπλασιαστών ισχύος.

Β) Πολιτική Διευκόλυνσης (Accommodation) της Τουρκίας στο πλαίσιο εναρμόνισής της εκ νέου με το ευρωατλαντικό και ευρωπαϊκό πλέγμα ασφάλειας.

Γ) Πολιτική Αποφυγής Κρίσεων με Κάθε Κόστος, διαπνεόμενη Σύνδρομο του Αδυνάτου

Είναι πρόδηλο πως η ελληνική πλευρά επιχειρεί να διασφαλίσει μια επίπλαστη ηρεμία στα ελληνοτουρκικά, επί τη βάσει του χαμηλότερου παρονομαστή, προσδοκώντας στην αποφυγή καταφυγής σε στρατιωτική σύγκρουση( conflict avoidance) παραχωρώντας στη τουρκική πλευρά ένα διευρυμένο πλαίσιο αναθεωρητικών πολιτικών πρωτοβουλιών. Ο στρατηγικός στόχος κατά συνέπεια διακρίνεται ως η επίτευξη Ύφεσης (Detente). Ο στόχος αυτός δεν έχει συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα αλλά κινείται σκοπίμως σ′ ένα μη καθορισμένο χρονικό πλαίσιο καθώς η ελληνική πλευρά προσβλέπει σε μια αλλαγή παραδείγματος του τουρκικού modus operandi επενδύοντας και σε δυνητική κυβερνητική αλλαγή μεσοπρόθεσμα.

Ως εκ τούτου, υιοθετείται απ την ελληνική κυβέρνηση η λογική του διαρκούς παραθύρου ευκαιρίας (constant window of opportunity) και ένας οδικός διπλωματικός χάρτης προ-καθορισμένου τύπου πρώτου επιπέδου (track one diplomacy) με προοπτική να εδραιωθεί μια πολυεπίπεδη διπλωματική στρατηγική σχέση 5 επιπέδων (multi track diplomacy).

Η πολιτική αυτή είναι αφενός αντιφατική και ανερμάτιστη καθώς τα ήπια χαρακτηριστικά της δεν προβλέπουν τίμημα μη συμμόρφωσης στη τουρκική πλευρά αφετέρου εδράζεται σε μη ρεαλιστικά δεδομένα καθώς αγνοεί τις υψηλές στρατηγικές επιδιώξεις της Άγκυρας. Επιπρόσθετα το ανωτέρω τρίπτυχο της ελληνικής στρατηγικής προσέγγισης ερείδεται στο σαθρό και ανεδαφικό υπόβαθρο μιας επιδιωκόμενης συνεργατικής διαπραγμάτευσης αμοιβαίου κέρδους (integrated negotiation).

Η Τουρκία αντιθέτως κινείται στη διαπραγματευτική λογική των παιγνίων μηδενικού αθροίσματος. Ως προς το τρίπτυχο καθεαυτό: Η πολιτική διατήρησης μιας σχετικής ισορροπίας στρατιωτικής ισχύος αφορά το κομμάτι της” σκληρής” εσωτερικής εξισορρόπησης (hard balancing). Η έμφαση δίνεται σε απόκτηση πλατφορμών στη λογική των πολλαπλασιαστών ισχύος πλην όμως εκκρεμεί αφενός το μείζον ζήτημα του οπλισμού που θα φέρουν (αν θα περιλαμβάνει όπλα μακρού πλήγματος), αφετέρου αν ο οπλισμός εντάσσεται σε νέο δόγμα υπεροχής και επικράτησης (superiority and dominance).Και αυτό δεν προβλέπεται στη λεγόμενη Ατζέντα 2030. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, επιδιώκεται μια σχετικά αυξημένη δυνατότητα απόκρουσης ενός υψηλού επιχειρησιακού κινδύνου μέσω δυνητικών αντιποίνων σε περιορισμένο επίπεδο (limited level of retaliation).

Η δεύτερη πτυχή του τριπτύχου ακυρώνει τη πρώτη καθώς η πολιτική διευκόλυνσης της Άγκυρας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για δυνητική άρση των κυρώσεων που έχει υποστεί η Τουρκία τα προηγούμενα χρόνια.

Η ελληνική στήριξη στη Τουρκία λειτουργεί ως μοχλός νομιμοποίησης συνεργατικών σχημάτων στον αμυντικό τομέα μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας, απογειώνοντας την ήδη ανεπτυγμένη τουρκική αμυντική βιομηχανία. Κατ αυτόν τον τρόπο όχι μόνο δεν επιτυγχάνεται σχετική ισορροπία ισχύος μεταξύ Ελλάδας Τουρκίας αλλά το χάσμα διαρκώς διευρύνεται υπέρ της Άγκυρας όπως διευρύνεται και το έρεισμα που αποκτά η Τουρκία σε περιφερειακό επίπεδο μέσω της αμυντικής διπλωματίας μετριάζοντας σε πρώτη φάση τα δυσμενή αποτελέσματα των ετών 2016-2022 μεταξύ της Άγκυρας και κρατών του Αραβικού Κόσμου όπως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία.

Η πτυχή της Αποφυγής Κρίσεων με κάθε κόστος, ανατρέπει πλήρως κάθε προσπάθεια εξισορρόπησης της τουρκικής απειλής, καθώς προσφέρει το απαραίτητο περιθώριο εκδήλωσης της τουρκικής επιθετικότητας άνευ τιμήματος σ όλα τα επίπεδα. Βάσει του τουρκικού υβριδικού δόγματος (hibrit Şavaş) το faits accompli προετοιμάζεται σε τρεις διαστάσεις.

Στη νομική διάσταση μέσω του lawfare, στη πολιτική διάσταση μέσω του political warfare και στην επιχειρησιακή προετοιμασία στη λεγόμενη ”γκρίζα περιοχή” Gray zone operations).

H ελληνική πλευρά υποφέρει από αγκυλώσεις προηγούμενων δεκαετιών και αδυνατεί να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Το τρίπτυχο εξισορρόπησης που εφαρμόζει ήτοι μια εκδοχή ενός Soft Balancing , στο πλαίσιο σφυρηλάτησης μιας ταυτότητας αδυνάτου και ενός μειωμένου- συμπληρωματικού ρόλου σε περιφερειακό επίπεδο.

Οι δηλώσεις ανώτατου στελέχους του Υπουργείου Εξωτερικών περί ταυτότητας της Ελλάδας ως μιας soft power χώρας σε αντιδιαστολή με τη Τουρκία, είναι ενδεικτικές ενός κυρίαρχου στερεοτύπου που κάλλιστα υποδηλώνει κατευναστικό σύνδρομο (appeasement bias) καθώς απεμπολεί a priori τη συμβολή των Ενόπλων Δυνάμεων σ ένα διαπραγματευτικό παίγνιο. (Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, το κατευναστικό σύνδρομο ορίζεται ως η πρωταρχική και μοναδική επιλογή (first and foremost choice) μη υπολογισμού της στρατιωτικής δυνατότητας έναντι μιας ξεκάθαρης απειλής επί του πεδίου είτε στο πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης και επιφέρει παραχωρήσεις.

Εν κατακλείδι, η ελληνική πλευρά ερμήνευσε την ελληνοτουρκική κρίση του 2020 ως παράδειγμα προς αποφυγή παρά το κεκτημένο του Έβρου. Το μείγμα πολιτικής που ακολουθείται έκτοτε αφορά τη δημιουργία πλαισίου αποφυγής επανάληψης της κρίσης μην υπολογίζοντας ή αγνοώντας ότι η στρατηγική εξαναγκασμού της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας αποσκοπούσε ακριβώς στο να οδηγηθεί η Ελλάδα υπό καθεστώς φόβου σε αποδοχή ενός γκρίζου καθεστώτος διαπραγμάτευσης σε πρώτη φάση. Η δεύτερη φάση αποτελεί και τον βασικό στρατηγικό στόχο της Τουρκίας ο οποίος είναι η ”φινλανδοποίηση” της Ελλάδας μέσω της συνεχούς πίεσης (constant pressure) και της ακολουθίας τετελεσμένων (Sequence of Faits accomplis ).

Επιβάλλεται κατά συνέπεια αλλαγή του μείγματος της ελληνικής στρατηγικής εξισορρόπησης. Η λογική ενός smart πλαισίου με έμφαση στη σκληρή πτυχή της εξισορρόπησης (ως καθολικό δόγμα) είναι μονόδρομος.