Συλλογικό έργο: «Θάνος Μικρούτσικος: Κυνηγώντας την ουτοπία»

«Κακά τα ψέματα, η δυτική μουσική εδώ και 900 χρόνια είναι μουσική υπό περιορισμό. Τα αριστουργήματα όλα έχουν δημιουργηθεί μέσα από περιορισμούς. Ο Μπετόβεν, ή ο Μότσαρτ, ή ο Μπαχ περιοριζόντουσαν πάρα πολύ – όποιος δεν το καταλαβαίνει αυτό, δεν ξέρει τι του γίνεται. Περιοριζόντουσαν ακόμα κι από το γούστο του χρηματοδότη τους. Και βρήκανε ευκαιρία, μ’ έναν καταπληκτικό τρόπο χάρη στην ιδιοφυΐα τους να παράσχουν τις ιδέες τους μέσα στον περιορισμό μιας φόρμας που τους επιβλήθηκε […] Ο συνθέτης γενικότερα στη μουσική –πόσο μάλλον στη μουσική για το θέατρο– πρέπει να ελίσσεται μ’ έναν

τρόπο σχοινοβατικό, θα έλεγα. Και μέσα εκεί να δώσει τα εξαιρετικά του πράγματα, αν έχει ταλέντο, ή τα αριστουργήματά του, αν πρόκειται για πραγματικά μεγάλο συνθέτη». Τούτη η ιδιοφυής, στο βάθος της ανάλυσής της, παρατήρηση του Θάνου Μικρούτσικου δείχνει την εμβρίθεια και το εύρος της σκέψης του. Ο Μίκης Θεοδωράκης, που είχε προσέξει το ταλέντο του, έγραψε: «Άκουσα την Καντάτα για τη Μακρόνησο και τη Σπουδή. Η βασική μου σκέψη είναι ότι ο Μικρούτσικος είναι ίσως ο μόνος νεώτερος συνθέτης που αντιμετωπίζει σοβαρά, υπεύθυνα και δημιουργικά το πρόβλημα αυτής που εγώ ονομάζω μετα-συμφωνική μουσική, που εγκαταλείπει το φολκλόρ, τον λαϊκισμό και τον μελωδικό αυτοσχεδιασμό για να προχωρήσει στη σύνθεση».

Στα κείμενα που συγκέντρωσαν οι Εκδόσεις Μετρονόμος φωτίζονται πλευρές της ζωής του Έλληνα συνθέτη που δεν είναι πολύ γνωστές στο κοινό, όπως η μελοποίηση Γάλλων ποιητών στο πρωτότυπο και η γενικότερη ενασχόλησή του με τη γαλλική ποίηση, η οποία αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και σύνθεσης πολλών κομματιών. Όπως γράφει ο Μάκης Γκαρτζόπουλος: «Ο Μικρούτσικος αντιμετωπίζει τα κείμενα με ευλάβεια, χτίζοντας νότα-νότα κάθε μουσική φράση με σχολαστικότητα και βαθιά γνώση του τρόπου λειτουργίας της γαλλικής γλώσσας, του τονισμού και της μουσικότητάς της».

{jb_quote} Φωτίζονται πλευρές της ζωής του Έλληνα συνθέτη που δεν είναι πολύ γνωστές στο κοινό, όπως η μελοποίηση Γάλλων ποιητών στο πρωτότυπο. {/jb_quote}

Μια άλλη πλευρά της δουλειάς του που φωτίζεται είναι η ποικιλία οργάνων και εκφραστικών μέσων που χρησιμοποίησε. Πέρα από τα τραγούδια που γνωρίζουμε όλοι, έχει γράψει μουσικές για υψίφωνο, αφηγητή, πιάνο και μαγνητοταινία, για βαθύφωνο, φαγκότο και πιάνο, για σοπράνο και σεξτέτο πνευστών, για σοπράνο και μαγνητοταινία, κι ακόμα έχει γράψει πολυμορφικές συνθέσεις με επίκεντρο το βιμπράφωνο, έργα για ορχήστρα εγχόρδων και σαξόφωνο, για ορχήστρα εγχόρδων και τρομπέτα. Τον ενδιέφερε εκείνος ο ενδιάμεσος μουσικός χώρος, όπως τον ονόμαζε, που συνδύαζε την πρωτοπορία με τα πιο κλασικά ακούσματα σε μια μείξη που δικαιωνόταν κάθε φορά από το αισθητικό της αποτέλεσμα. Επιθυμούσε πάντα μια καινούργια προσέγγιση των στίχων που τον κέντριζαν, όπως το μεταφρασμένο από τον Κώστα Καρυωτάκη ποίημα του «καταραμένου» Γάλλου ποιητή Τριστάν Κορμπιέρ, όπου δούλεψε «ανακαλύπτοντας τις κρυμμένες πλευρές, το αθέατο, τα μυστικά που ένα σπουδαίο κείμενο κρύβει εντός του». Ο Πατρινός συνθέτης, που ήταν πάντα περήφανος για την καταγωγή του, προσπάθησε να μπολιάσει την ελληνική μουσική με κάθε δυνατό ερέθισμα από τη διεθνή σκηνή χρησιμοποιώντας στοιχεία από την τζαζ, την κλασική μουσική και την όπερα, τη μουσική των καμπαρέ, τη δωδεκατονική μουσική και τις επιρροές από τα πρωτοποριακά μουσικά κινήματα, έχοντας ως βασικό κανόνα την ύπαρξη της μελωδίας, αυτή έπρεπε να είναι παρούσα σε κάθε πειραματισμό.

Η επιτυχία και η αναγνώριση του Θάνου Μικρούτσικου δεν ήρθε εύκολα, χαρακτηριστικά αναφέρει ο ίδιος ότι ο περίφημος Σταυρός του Νότου είχε δεχτεί τις περισσότερες αρνητικές κριτικές από κάθε άλλη μουσική του, μέχρι να αγαπηθεί από το κοινό. Η πορεία του υπήρξε πολυσχιδής, ενώ σε όλη του τη ζωή αναζητούσε την τομή, το καινούργιο, το διαφορετικό, αλλά και την επαφή με το κοινό μαζί με τον ατόφιο ενθουσιασμό, προσπαθώντας να κρατήσει τη φρεσκάδα που είχε όταν άγγιξε πρώτη φορά ένα πιάνο για να παίξει μαζί με τη θεία του, Αντιγόνη Παπαμικροπούλου, μια impromptu του Σούμπερτ. Όπως αφηγήθηκε ο ίδιος το 2011: «Βάζει τα δάχτυλά μου στα πλήκτρα. Ε, λοιπόν, το αίσθημα εκείνης της ηλεκτρικής εκκένωσης το νιώθω έντονα ακόμα και τώρα. Δεν λέει να με αφήσει πενήντα έξι χρόνια!».

Θάνος Μικρούτσικος: Κυνηγώντας την ουτοπία
16 αναγνώσεις του έργου του
Συλλογικό έργο
Γράφουν οι: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος, Σπύρος Αραβανής, Μιχάλης Γελασάκης, Μαρία Γεωργιάδου, Μάκης Γκαρτζόπουλος, Μανώλης Δαφέρμος, Τιτίκα Δημητρούλια, Δημήτρης Κουτσούμπας, Ανδρέας Μαράτος, Γιάννης Μηλιός, Αλεξάνδρα Μικρούτσικου, Γιώργος Β. Μονεμβασίτης, Ηρακλής Οικονόμου, Φώντας Τρούσας, Γιώργος Χαρωνίτης, Θανάσης Χουλιαράς
Πρόλογος: Μαρία Παπαγιάννη
Επιμέλεια: Ηρακλής Οικονόμου
Μετρονόμος
296 σελ.
ISBN 978-618-5339-99-9
Τιμή €15,90