Ποιο είναι το μέλλον της ευρωζώνης;

Όλοι μας γνωρίζουμε το κλασικό σενάριο των ταινιών δράσης: Ο ηρωικός μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος που έχει αποσυρθεί, παρά την θέλησή του,  από την ενεργό δράση, καλείται ξανά για να σώσει την κατάσταση, αφού η ανίκανη γραφειοκρατία της υπηρεσίας του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές. Στο τέλος, ο ήρωας σώζει την κατάσταση,  ξεφτιλίζοντας τους διάφορους ανεπαρκείς καρεκλοκένταυρους.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει εδώ και μια δεκαετία με την ευρωζώνη. Χώρες που έλπιζαν να αποκτήσουν την ασφάλεια και την ευημερία της νομισματικής ένωσης, παρέδωσαν τα όπλα τους (νομισματική πολιτική, δημοσιονομική ελαστικότητα, εκτύπωση χρήματος, κλπ) για χάρη της ένταξης τους σε μια αποκλειστική λέσχη. Τώρα όμως που το μετάνιωσαν, ψάχνουν αλλά δεν βρίσκουν τα χαμένα τους όπλα.

Οι κίνδυνοι μιας νομισματικής ένωσης δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά τώρα. Αποτελούν μέρος της διεθνούς μακροοικονομικής βιβλιογραφίας, για πάνω από μισό αιώνα, από τότε που δημοσιεύτηκε η κλασική πλέον εργασία  του Robert Mundell  περί «Optimal Currency Areas» (OCA ) το 1961.

Αυτό που σοκάρει τους Ευρωπαϊστές, είναι ότι οι παλιές αυτές θεωρίες,  έχουν αποδειχτεί αληθινές.

Η θεωρία περί  OCA τονίζει τα κόστη και τα οφέλη των νομισματικών ενώσεων, και προτείνει κριτήρια τα οποία θα πρέπει να έχουν οι χώρες πριν αποφασίσουν να ενταχθούν. Τα οφέλη αφορούν στο αυξημένο εσωτερικό εμπόριο, στα χαμηλά κόστη συναλλαγών και μετατροπών, καθώς  και στην αυξημένη ανταγωνιστικότητα μέσω της τιμολογιακής διαφάνειας.

Τα κόστη έχουν να κάνουν κυρίως με την χαμένη ελαστικότητα. Τα κράτη μέλη δεν έχουν πια την δυνατότητα προσαρμογής σε ασύμμετρα σοκ, μέσω της υποτίμησης ή του πληθωρισμού.

Μπορούμε άραγε να χρησιμοποιήσουμε αναδρομικά την θεωρία OCA για να λύσουμε τα προβλήματα της ευρωζώνης;

Δυστυχώς όχι. Πρώτον διότι πολλά από τα κριτήρια που χρειάζονται, και που δεν υπάρχουν, εξ ου και η αρχική ασυμβατότητα, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν σήμερα.

Δεύτερον, η ευρωζώνη προκάλεσε κάποια νέα προβλήματα, που η θεωρία ποτέ δεν είχε προβλέψει. Αυτά που ξεκίνησαν ως ασύμμετρα σοκ, η τραπεζική κρίση και η φούσκα των ακινήτων, εξελίχθηκαν σε τεράστια συμμετρικά σοκ που επιτίθενται εναντίον των χωρών μελών, οι οποίες βρίσκονται άοπλες και ανήμπορες να βοηθήσουν τους εαυτούς τους, κινδυνεύοντας με χρεοκοπία.

Ένα καλό παράδειγμα της οικονομικής ασυμβατότητας της ευρωζώνης είναι το κλασικό κριτήριο της θεωρίας OCA, η διακίνηση του εργατικού δυναμικού. Εδώ έγκειται και η μεγάλη διαφορά μεταξύ των ΗΠΑ και της ευρωζώνης. Αν για παράδειγμα αυξηθεί η ανεργία στο Ντιτρόιτ, λόγω μείωσης της ζήτησης αυτοκινήτων, οι εργαζόμενοι μπορούν να μετακινηθούν σε μια πολιτεία όπου υπάρχει περισσότερη απασχόληση, ανακουφίζοντας έτσι την ανεργία του Ντιτρόιτ. Και πράγματι, οι Αμερικανοί εργαζόμενοι μετακινούνται συχνά. Αυτό όμως δεν ισχύει στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της ανομοιογένειας των αγορών εργασίας, που οφείλεται στις διαφορετικές κουλτούρες και στις διαφορετικές γλώσσες.

Μήπως όμ