Η πνευματική ελευθερία των γυναικών – Μέσα από την οξυδερκή ματιά της Βιρτζίνια Γουλφ

«Η πνευματική ελευθερία εξαρτάται από τα υλικά αγαθά. Η ποίηση εξαρτάται από την πνευματική ελευθερία. Και οι γυναίκες υπήρξαν πάντοτε φτωχές, όχι μόνο εδώ και διακόσια χρόνια, αλλά από την αρχή του χρόνου. Οι γυναίκες είχαν λιγότερη πνευματική ελευθερία από τους γιους των Αθηναίων σκλάβων. Κατά συνέπεια, οι γυναίκες δεν είχαν στον ήλιο μοίρα προκειμένου να γράψουν ποίηση. Αυτός είναι και ο λόγος που έδωσα τόσο μεγάλη έμφαση στα χρήματα και σε ένα δωμάτιο αποκλειστικά δικό μας».

Η Βιρτζίνια Γουλφ (1882-1941), μέσα από το δοκίμιο – μανιφέστο «Ένα δικό της δωμάτιο»,

πραγματεύεται με αριστοτεχνικό τρόπο γραφής την έλλειψη της γυναικείας παράδοσης στη μυθοπλασία. Καινοτόμος μυθιστοριογράφος, η Γουλφ υιοθέτησε τον «εσωτερικό μονόλογο» συμβάλλοντας αποφασιστικά στην εξέλιξη του σύγχρονου μυθιστορήματος.

Έρχεται σε ρήξη με τη συμβατική και άκαμπτη διανόηση της βικτωριανής εποχής, με τις ανούσιες φλυαρίες, και αναπτύσσει τη δική της αφηγηματική αισθητική, με έμφαση στην ανθρώπινη συνείδηση. Με αδιόρατη λεπτή ειρωνεία και πνεύμα τολμηρό και προοδευτικό, η Γουλφ καταπιάνεται με οξυδέρκεια και ζωηρό ενδιαφέρον με το γυναικείο ζήτημα, τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, αλλά και την ιστορία.

Αγωνίζεται για την ελευθερία της γυναίκας από τα οικονομικά δεσμά της ανδροκρατούμενης κοινωνίας, τα διανοητικά και πολιτιστικά στεγανά, για τη χειραφέτηση και την αναγνώρισή της. Με την προκλητική, δυνατή γραφή της πολεμά την αδικία, τη βία της εξουσίας και την ανδρική αλαζονεία, και παρακινεί τις γυναίκες να οξύνουν το μυαλό τους και να απεγκλωβιστούν από τον στερεότυπο ρόλο της μητέρας και νοικοκυράς.

Γεννημένη στο Λονδίνο το 1882, η Γουλφ ήταν αυτοδίδακτη, καθώς είχε την «ατυχία» να μην σπουδάσει, αλλά και την τύχη να μείνει αμόλυντη από τον στείρο ακαδημαϊσμό των πανεπιστημίων. Το 1912 παντρεύτηκε τον Λέναρντ Γουλφ, σύζυγο – φίλο, που «διεύρυνε τα ενδιαφέροντά της και προστάτεψε, σαν φύλακας άγγελος, την πνευματική της υγεία». Έγραψε οκτώ μυθιστορήματα, διηγήματα και πλήθος κριτικών και δοκιμίων. Αυτοκτόνησε στις 28 Μαρτίου 1941, πέφτοντας στα νερά του ποταμού Ουζ.

Χαρακτηριστικό του έργου της είναι το παρακάτω απόσπασμα από το «Ένα δικό της δωμάτιο»:

«Και δίχως να είναι κανείς δρ Τζόνσον, Γκαίτε, Καρλάυλ ή Βολταίρος, μπορεί να αισθανθεί, αν και πολύ διαφορετικά από αυτούς τους σπουδαίους άνδρες, τη φύση αυτής της πολυπλοκότητας και τη δύναμη αυτής της εξαιρετικά ανεπτυγμένης δημιουργικής ικανότητας του γυναικείου φύλου. Μπαίνει σε ένα δωμάτιο – όμως τα μέσα της αγγλικής γλώσσας θα εξαντλούνταν και θα χρειάζονταν σμήνη ολάκερα από λέξεις που θα πετούσαν άτακτα προτού αποκτήσουν υπόσταση, ώστε μια γυναίκα να μπορέσει να πει τι συμβαίνει όταν μπαίνει σε ένα δωμάτιο.

Τα δωμάτια διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους· είναι ήσυχα ή θορυβώδη· βλέπουν στη θάλασσα ή, αντιθέτως, στο προαύλιο μιας φυλακής· είναι γεμάτα με τα απλωμένα ρούχα της μπουγάδας ή με οπαλίνες και μεταξωτά· είναι σκληρά σαν αλογότριχα ή απαλά σαν πούπουλα – δεν έχει παρά να μπει κανείς σε ένα δωμάτιο σε οποιονδήποτε δρόμο για να βρεθεί μπροστά σε όλη αυτή την εξαιρετικά περίπλοκη δύναμη του γυναικείου φύλου.

Άλλωστε πώς θα μπορούσε να συμβαίνει κάτι διαφορετικό; Οι γυναίκες είναι κλεισμένες στο σπίτι εκατομμύρια χρόνια, έτσι που οι τοίχοι έχουν πια διαποτιστεί από τη δημιουργική τους δύναμη, η οποία έχει τόσο φορτώσει τα τούβλα και τη λάσπη, ώστε χρειάζεται να τιθασευτεί μέσα από τις πένες και τα πινέλα, το εμπόριο και την πολιτική.

Όμως, αυτή η δημιουργική δύναμη διαφέρει τα μέγιστα από τη δημιουργική δύναμη των ανδρών. Και συμπεραίνει κανείς πως θα ήταν φοβερό κρίμα αν παρεμποδιζόταν ή πήγαινε χαμένη, γιατί αποκτήθηκε με την αυστηρότερη πειθαρχία ολόκληρων αιώνων και δεν υπάρχει τίποτε που να μπορεί να την αντικαταστήσει. Θα ήταν φοβερό κρίμα αν οι γυναίκες έγραφαν όπως οι άνδρες, ζούσαν όπως οι άνδρες ή έμοιαζαν με αυτούς, δεδομένου πως, αν δεν επαρκούν τα δύο φύλα, αν λάβουμε υπόψη την απεραντοσύνη και την ποικιλία του κόσμου, πώς θα τα βγάζαμε πέρα μόνο με ένα;

Δεν οφείλει η εκπαίδευση να αναδεικνύει και να ενισχύει τις διαφορές μάλλον παρά τις ομοιότητες; Γιατί έχουμε τόσο πολλές ομοιότητες, ώστε δεν θα υπήρχε μεγαλύτερη υπηρεσία προς την ανθρωπότητα από το να ερχόταν ένας ερευνητής και να μας αποκάλυπτε την ύπαρξη άλλων φύλων που κοιτάζουν μέσα από τα κλαδιά κάποιων άλλων δέντρων σε άλλους ουρανούς».

Info:

Βιρτζίνια Γουλφ

Ένα δικό της δωμάτιο

Μετάφραση: Θάλεια Παύλου

Σελ.: 177

Εκδόσεις: Κουκκίδα

Σειρά Α/Κλασικά Κείμενα Α/2

Αθήνα 2023

Τα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού

Στην ίδια σειρά των εκδόσεων Κουκκίδα κυκλοφορεί «Η ιστορία του παιδιού» του Πέτερ Χάντκε σε μετάφραση Θεοδώρας Τσόκα.

Ο Χάντκε γεννήθηκε το 1942 στο Γκρίφεν της Καρινθίας (νότια Αυστρία). Έχει ασχοληθεί με κάθε είδος γραπτού λόγου, όπως ποίηση, δοκίμιο, μυθιστόρημα, σενάριο, ενώ έχει γράψει και ταξιδιωτικά κείμενα. Ήταν ένας από τους ελάχιστους λόγιους στον κόσμο που αντιτάχθηκαν στους βομβαρδισμούς της Σερβίας από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ το 1999. Του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας του έτους 2019.

Στο εν λόγω βιβλίο περιγράφει τα πρώτα δέκα χρόνια από τη ζωή ενός παιδιού μέσα από τις σκέψεις ενός πατέρα σχετικά με τη διαμόρφωση της αγάπης του για την κόρη του την πρώτη δεκαετία της ζωής της. Απαλλαγμένος από κάθε είδους διδακτισμό, ο αφηγητής υιοθετεί τη στάση ενός ιστορικού απέναντι στο παιδί – αλλά και απέναντι σε όλα τα παιδιά, αποκαλύπτοντας μια ρωγμή στα συναισθήματα απομόνωσης αυτού του άνδρα. Γράφει χαρακτηριστικά:

«Και τότε κατάλαβε: “οι μοντέρνοι καιροί”, που τόσες φορές είχε καταραστεί και απορρίψει, αυτοί δεν υπήρχαν· και η “συντέλεια του κόσμου” ήταν πλάσμα κακό της φαντασίας: με κάθε νέα επίγνωση ξεκινούν από την αρχή όλες πάλι οι δυνατότητες, και τα μάτια των παιδιών μέσα στο πλήθος – κοίταξέ τα τά μάτια τους! – μεταφέρουν τον αιώνιο νου. Αλίμονο σε σένα που δεν θα αντιληφθείς αυτή τη ματιά».

Info:

Πέτερ Χάντκε

Η ιστορία του παιδιού

Μετάφραση: Θεοδώρα Τσόκα

Σελ.: 106

Εκδόσεις: Κουκκίδα

Σειρά Α/Κλασικά Κείμενα Α/1

Αθήνα 2023

Διαβάστε επίσης:

Μια άλλη πρόταση για τον Αριστοφάνη!

Γιώργος Λάνθιμος: Έμεινε έκπληκτος από την ερμηνεία της Emma Stone στο «Poor Things» (photos/videos)

«Καζανόβα / Δον Ζουάν – Ερωτική περιπλάνηση»