Θεμιτή… ληστεία!

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΝΤΑΣΚΑ

«Οι φόροι είναι η βασική ασχολία ενός κατακτητή του κόσμου» ισχυριζόταν ο Καίσαρας του George Bernard Shaw. Αποτελεί αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα ότι η φορολόγηση είναι ένας από τους βασικούς τρόπους ρύθμισης του κοινωνικού γίγνεσθαι και χειραγώγησής του προς τις επιθυμητές από την εκάστοτε εξουσία διαμορφώσεις. Μπορεί να αποτελέσει ένας είδος μηχανισμού του social engineering, με την έννοια της δημιουργίας «τεχνητών»

κοινωνικών μοντέλων, που προκύπτουν μετά από έντονη κρατική παρεμβατικότητα και όχι μέσα από την ελεύθερη κοινωνική εξέλιξη. Σε ένα τέτοιο σχήμα, η κοινωνία έπεται του κράτους, είναι παράγωγό του και εννοιολογικά εξαρτηματική του. Στο αντεστραμμένο αυτό σχήμα, είναι η κοινωνία που υπηρετεί το κράτος και όχι το αντίστροφο.
Στο μέτρο που η φορολόγηση πλήττει τον βασικό πυρήνα της προσωπικής ζωής και της επαγγελματικής δραστηριότητας, υποχρεώνοντας είτε σε διαβίωση ασύμβατη με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια (με την έννοια που αποκτά αυτή στο εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον), είτε σε εξαναγκαστική μεταβολή επαγγελματικής δραστηριότητας, είτε σε άρον άρον μεταβολή/αποβολή περιουσιακών στοιχείων συννόμως και θεμιτώς αποκτηθέντων, είτε σε μετανάστευση (φυσικών, ιδίως, προσώπων) μπορεί να θεωρηθεί, σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμη και ως μορφή de facto ποινικής λειτουργίας. Στο ίδιο το ποινικό δίκαιο προβλέπονται ως ποινές χρηματικά πρόστιμα, γεγονός που έχει αμφισβητηθεί έντονα στην ποινική θεωρία, αφού η ποινή αποτελεί μορφή σκληρής μεταχείρισης ως έκφραση ιδιαίτερης αποδοκιμασίας του δράστη, στιγματιστική και υπερβατικά στηριγμένη.
Αν μεν είναι δύσκολο να διαγνώσει κανείς αυτά τα στοιχεία της σκληρότητας (με την έννοια της διείσδυσης στον εσωτερικό κόσμο του δράστη, όπως συμβαίνει με τις στερητικές της ελευθερίας ποινές) σε μία χρηματική ποινή για κάποιο πλημμέλημα, είναι ευχερέστερο να τα διαπιστώσει σε περιπτώσεις όπου εξαθλιωμένοι πολίτες, χωρίς αποταμιεύσεις, χωρίς πόρους ενίοτε, λόγω της καλπάζουσας ανεργίας, καλούνται να πληρώσουν φόρο για την ακίνητη περιουσία που διαθέτουν, ακόμη και αν αυτή δεν αποτελεί αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης, ή δεν υπερβαίνει ένα όριο, πέρα από το οποίο μπορεί να θεωρείται μεγάλη, γεγονός που εξαναγκάζει –ελλείψει ρευστότητας– σε πώληση, αντί εξευτελιστικού τιμήματος. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί για την κατάργηση του αφορολόγητου ορίου στους ελεύθερους επαγγελματίες (εδώ, μάλιστα, η διασύνδεση με το ποινικό δίκαιο είναι αμεσότερη, αφού η φορολόγηση αιτιολογείται με βάση την «εκτεταμένη φοροδιαφυγή» του επαγγελματικού χώρου: μορφή συλλογικής ποινής, για τεκμαιρόμενο μόνο και μόνο από την επαγγελματική ιδιότητα έγκλημα, χωρίς μάλιστα να εμποδίζει όσους φοροδιέφευγαν έως τώρα να δηλώνουν απλά μηδενικό ή ελάχιστο εισόδημα).
Μορφή ποινής αποτελεί και η έμμεση φορολογία επί βασικών αγαθών, την οποία ο Αλμπέρ Καμύ είχε χαρακτηρίσει τρόπο «θεμιτής ληστείας». Σε άλλες περιπτώσεις, η τιμωρητική της λειτουργία μπορεί να έχει μία θεμιτή κοινωνική στόχευση: Η προτεινόμενη από επ