Βαγγέλης Τζούκας: «Ζουν ανάμεσά μας»

Η έρευνα του Βαγγέλη Τζούκα είναι ένας κατατοπιστικός οδηγός πάνω στις διάφορες εκφάνσεις του ανορθολογισμού που πάντα κατέτρεχε τις ανθρώπινες κοινωνίες: Την άρνηση της κλιματικής αλλαγής μέσα από μια τεράστια εκστρατεία παραπληροφόρησης, πίσω από την οποία κρύβονται πολλές φορές μεγάλα συμφέροντα παραγόντων που δεν επιθυμούν να χάσουν τα απίστευτα κέρδη τους και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις ενός καθαρότερου πλανήτη. Τους ψεκασμούς και τις εξαφανίσεις αεροπλάνων, που εξάπτουν τη φαντασία των απλών ανθρώπων. Τα τρομοκρατικά χτυπήματα, που αυξάνουν την αμφισβήτηση των ικανοτήτων των

δημοκρατιών να προασπιστούν τις κοινωνίες του 21ου αιώνα. Τις ανατολίτικες φιλοσοφίες και τα πνευματιστικά κινήματα που σάρωσαν τον δυτικό κόσμο τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Τις συνωμοσίες κάποιων «πεφωτισμένων» που απειλούν τις «μάζες», οι οποίες νιώθουν ότι κυβερνώνται από σκοτεινές και απομακρυσμένες διεθνικές ελίτ. Το διαβόητο κίνημα QAnon, το κεντρικό αφήγημα του οποίου μιλά για μια «κλειστή ομάδα παιδόφιλων κανίβαλων σατανιστών, προερχομένων κυρίως από ανώτερους πολιτικά και οικονομικά φιλελεύθερους και δημοκρατικούς κύκλους, οι οποίοι συνωμοτούν εναντίων όσων στέκονται εναντίον τους…». Και βέβαια γίνεται λόγος για τα κρυμμένα μηνύματα και το πνεύμα του Κακού που εμπεριείχε η ροκ μουσική σε μια εποχή κυριαρχίας κάθε αντιεπιστημονικής άποψης που περνούσε μέσα από τραγούδια, ταινίες και βιβλία ανθρώπων αμφίβολης προέλευσης και ηθικής.

{jb_quote} Oι θεωρίες συνωμοσίας παρ’ όλη την αφέλειά τους είναι εξαιρετικά επικίνδυνες, καθώς πολλές φορές διαμορφώνουν την ατζέντα των πολιτικών δυνάμεων και καθορίζουν το εκλογικό αποτέλεσμα. {/jb_quote}

Ίσως το πιο ενδιαφέρον κεφάλαιο του βιβλίου είναι αυτό που αφορά τις ιατρικές συνωμοσίες, τις πανδημίες και τα εμβόλια, καθώς αναφέρεται και στην πρόσφατη έξαρση του κορονοϊού, ένα γεγονός πρωτοφανές για τα σύγχρονα δεδομένα. Όπως γράφει ο Βαγγέλης Τζούκας, οι απόπειρες απονομιμοποίησης ασθενειών τις τελευταίες δεκαετίες ξεκίνησαν την περίοδο του ιού HIV και του αντίστοιχου συνδρόμου AIDS, που αμφισβητήθηκαν από κάποιους διάσημους ασθενείς με τραγικά αποτελέσματα για τη ζωή τους. Το 1998, σε μια άλλη περίφημη υπόθεση, ο Δρ Άντριου Γουέικφιλντ μαζί με μια ομάδα συνεργατών του αμφισβήτησαν τη δυνατότητα του τριπλού εμβολίου κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς. Αν και αργότερα ο Βρετανός επιστήμονας αναθεώρησε τις απόψεις του, οι διάφοροι συνωμοσιολόγοι, ανάμεσά τους και ο δήμαρχος του Λονδίνου, έσπευσαν να αγκαλιάσουν τις απόψεις του Γουέικφιλντ σπέρνοντος τον φόβο και τη σύγχυση στους γονείς. Τέτοιες αντιλήψεις έλαβαν τεράστιες διαστάσεις σε χώρες της Αφρικής όπως η Νιγηρία, όπου οι ακραίοι ισλαμιστές αρνήθηκαν να εμβολιάσουν τον παιδικό πληθυσμό ενάντια στην πολιομυελίτιδα, που έκανε ξανά την εμφάνισή της, με το σκεπτικό ότι τα εμβόλια είναι μέρος της συνωμοσίας της Δύσης για τον αφανισμό του τρίτου κόσμου. Στη χώρα μας, πάλι, ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού αγκάλιασε το αντιεμβολιαστικό κίνημα την περίοδο της έξαρσης του COVID-19, αναχαιτίζοντας τις προσπάθειες καταπολέμησης της ασθένειας.

Σύμφωνα με τον Βαγγέλη Τζούκα, διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου, οι θεωρίες συνωμοσίας παρ’ όλη την αφέλειά τους είναι εξαιρετικά επικίνδυνες, καθώς πολλές φορές διαμορφώνουν την ατζέντα των πολιτικών δυνάμεων και καθορίζουν το εκλογικό αποτέλεσμα –όπως συνέβη στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ– υποδαυλίζοντας τους κατώτερους φόβους και τα πρωτόγονα ένστικτα και διαμορφώνοντας παρεμβάσεις «πρωτο-φασιστικού χαρακτήρα». Καθώς οι νέες βιομηχανικές επαναστάσεις μετασχηματίζουν ραγδαία τις σύγχρονες κοινωνίες, ο άνθρωπος νιώθει να ασφυκτιά μέσα σε έναν «απόλυτα μηχανοποιημένο κόσμο, που κατευθύνεται από άτομα με απόλυτα εξειδικευμένες γνώσεις» και παγκόσμιες εταιρείες που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν αυτές τις γνώσεις. Το περιβάλλον αβεβαιότητας που δημιουργείται είναι ο ιδανικός χώρος για την άνθηση του ανορθολογισμού και των ψευδοεπιστημών, οι οποίες αγκαλιάζουν ένα εθισμένο κοινό διαρκώς αυξανόμενο. Η μετανεωτερική πραγματικότητα «επιβάλλει τη σχετικιστική απόρριψη της μίας και μοναδικής αλήθειας και την αποδοχή της αρχής όλα κολλάνε […]». Σ’ αυτό το πλαίσιο ανίχνευσης του τρόπου ερμηνείας του κόσμου μέσα από παράλογα σχήματα, το εν λόγω βιβλίο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς μάλιστα είναι καλογραμμένο και διαβάζεται ευχάριστα.

Ζουν ανάμεσά μας
Αλλόκοτες θεωρίες και ανορθολογισμός στον σύγχρονο κόσμο
Βαγγέλης Τζούκας
Επίκεντρο
336 σελ.
ISBN 978-618-204-371-4
Τιμή €18,00