Η μάταιη αναζήτηση της ανάπτυξης στην Ευρώπη

Η επιθυμία να φανεί ότι «κάνουν κάτι», οδηγεί τους πολιτικούς της Ευρώπης να βασίζονται στα λίγα μέσα, με τα οποία η ΕΕ μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη.

Πριν από λίγους μήνες, 25 από τα 27 μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέγραψαν πανηγυρικά μια συνθήκη που τα δέσμευε στη θέσπιση σκληρών ορίων ελλείμματος μέσα από την εισαγωγή νέων άρθρων στα εθνικά τους συντάγματα. Αυτό το λεγόμενο «δημοσιονομικό σύμφωνο» ήταν η βασική προϋπόθεση για να συμφωνήσει η Γερμανία να αυξήσει σημαντικά τη χρηματοδότηση για τα κεφάλαια διάσωσης της ευρωζώνης, και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

να προβεί σε «μακροπρόθεσμη αναχρηματοδότηση» (ΠΠΜΑ) ύψους € 1 τρισεκατομμύριου, αναγκαίες κινήσεις  για τη σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Σήμερα, ωστόσο, η προσοχή της ευρωζώνης έχει στραφεί προς στην ανάπτυξη. Αυτό είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή: η λιτότητα ανακηρύσσεται ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη, αλλά στη συνέχεια, όταν η ύφεση γίνεται εμφανής, η ανάπτυξη γίνεται η προϋπόθεση για τη συνέχιση της λιτότητας.

Περίπου 15 χρόνια πριν, η Ευρώπη πέρασε μια παρόμοια περίοδο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν καταρτίστηκαν τα σχέδια για την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), η Γερμανία επέμενε τότε σε ένα «Σύμφωνο Σταθερότητας» ως αντίτιμο για να εγκαταλείψει το γερμανικό μάρκο. Όταν η Ευρώπη έπεσε σε βαθιά ύφεση μετά το 1995, η προσοχή μετατοπίστηκε στην ανάπτυξη, και το «Σύμφωνο Σταθερότητας» έγινε το «Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης» (ΣΣΑ), όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με «την ανάπτυξη και την απασχόληση» το 1997.

Η ανάγκη για ανάπτυξη είναι τόσο ισχυρή σήμερα όπως πριν από 15 χρόνια. Στην Ισπανία, το ποσοστό ανεργίας  ήταν τόσο υψηλό όσο είναι τώρα, και στην Ιταλία, ήταν υψηλότερο το 1996 από ότι είναι σήμερα. Το πολιτικό σκηνικό επίσης είναι παρόμοιο: η ανάπτυξη είχε μπει και τότε ξανά στο τραπέζι υπό την πίεση κυρίως της νέας γαλλικής προεδρίας (τότε με επικεφαλής τον Ζακ Σιράκ). Σήμερα, η Γαλλία έχει δώσει και πάλι την πολιτική ώθηση για μια στροφή προς την ανάπτυξη.

Τα βασικά στοιχεία μιας στρατηγικής οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη σήμερα είναι στην πραγματικότητα τα ίδια με την περίοδο 1996-1997: μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς, μεγαλύτερη χρηματοδότηση για την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη χορήγηση δανείων σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), και περισσότερους πόρους για επενδύσεις σε έργα υποδομής των φτωχότερων κρατών μελών.

Όμως οι συνθήκες διαφέρουν σήμερα. Το επιχειρηματικό μοντέλο της ΕΤΕπ θα πρέπει να αλλάξει ριζικά για να καταστεί χρήσιμο για την προώθηση της ανάπτυξης, γιατί σήμερα δανείζει μόνο έναντι κυβερνητικών εγγυήσεων, όμως οι επιβαρυμένες οικονομίες της νότιας Ευρώπης δεν μπορούν να σηκώσουν τέτοια πρόσθετα βάρη. Επιπλέον, σε αντίθεση με μια δημοφιλής παρερμηνεία, η ΕΤΕπ δεν μπορεί να χορηγεί απευθείας δάνεια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Υπάρχει, επίσης, η συζήτηση για ένα νέο «Σχέ