Οι συμβολισμοί των Χριστουγέννων

Οι μύθοι, οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα περιέχουν ισχυρούς συμβολισμούς, νοήματα και ιδέες που δίνουν απαντήσεις και απελευθερώνουν συναισθήματα.

Aπό τις παραδόσεις που αφορούν τα περάσματα και τα διαβατήρια έθιμα για τα παιδιά και την παιδική ηλικία, καθοριστικής σημασίας είναι οι μύθοι και τα τελετουργικά δρώμενα που σχετίζονται με το χριστουγεννιάτικο δέντρο, με τη γέννηση του Χριστού, με τον ερχομό του Αϊ-Βασίλη, με τα κάλαντα και με τους καλικάντζαρους.

Της Τζένης Σουμάκη, παιδοψυχίατρου-ψυχαναλύτριας, και της Αγγελικής Φωτεινού, δραματοθεραπεύτριας-εργοθεραπεύτριας-κοινωνικής

Τα κάλαντα

Η ιστορία των καλάντων συνδέεται άρρηκτα με την αρχαία Ελλάδα. Τα παιδιά εκείνης της εποχής κρατούσαν ένα ομοίωμα καραβιού, που παρίστανε τον ερχομό του θεού Διόνυσου. Ενίοτε κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης, στο οποίο κρεμούσαν κόκκινες και άσπρες κλωστές. Στις κλωστές έδεναν τις προσφορές των νοικοκύρηδων. Εν συνεχεία, αυτό το έθιμο διαδόθηκε στη Ρώμη. Στο Βυζάντιο, κρατούσαν ραβδιά, ή φανάρια, ή ομοιώματα πλοιαρίων ή κτηρίων, καλά στολισμένα, και συνόδευαν το τραγούδι τους κρούοντας ένα τρίγωνο ή ένα τύμπανο. Αυτήν τη γιορτινή ατμόσφαιρα αναπαράγει ο πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα, Ο τυμπανιστής.

Κύριος σκοπός αυτών των τραγουδιών είναι μετά τα «Χρόνια Πολλά» το φιλοδώρημα, είτε σε χρήματα (σήμερα), είτε σε προϊόντα (παλιότερα).

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Το δέντρο, ως χριστουγεννιάτικο σύμβολο, αρχίζει να χρησιμοποιείται μετά τον 8ο αιώνα. Αυτός που καθιέρωσε το έλατο ως χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Βονιφάτιος. Για να υποβαθμίσει τη σημασία που απέδιδαν οι ειδωλολάτρες στη δρυ, ανέδειξε το έλατο ως χριστιανικό σύμβολο , ειδικά ως σύμβολο των Χριστουγέννων. Φυσικά, στο πέρασμα των αιώνων, το νόημα του χριστουγεννιάτικου δέντρου άλλαξε αρκετές φορές. Αρχικά, για να συμβολίσει την ευτυχία που φέρνει στον άνθρωπο η γέννηση του Χριστού, άρχισε να γεμίζει το δέντρο-σύμβολο με διάφορα χρήσιμα είδη (κυρίως με φαγώσιμα και, εν συνεχεία, με ρούχα και με άλλα είδη καθημερινής χρήσης), συμβολίζοντας έτσι την προσφορά των Θείων Δώρων. Εν συνεχεία, εξελίχθηκε σε απαραίτητο διακοσμητικό είδος, το οποίο πολύ σύντομα πήρε θέση «Δωροθήκης», δηλαδή του χώρου στον οποίον οι συγγενείς και οι φίλοι τοποθετούσαν τα δώρα ο ένας για τον άλλον. Στην πατρίδα μας, οι Βαυαροί έφεραν για πρώτη φορά στην Αθήνα το χριστουγεννιάτικο δέντρο .

Ο Άγιος Βασίλειος

Στα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, ο Άγιος Βασίλειος εμφανίζεται συνήθως ως ασκητής και επιμελής μαθητής, λόγω της μεγάλης αγάπης που έτρεφε για τα γράμματα. Έρχεται πάντοτε, μας λένε οι μύθοι και τα κάλαντα που αναφέρονται σε αυτόν, από την Καισαρεία κουβαλώντας τα σύμβολα της σχολικής ζωής: «μολύβι και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι». Παλιότερα, όταν η μόρφωση αποτελούσε αξιοζήλευτο προσόν και ήταν μέσον για αλλαγές σε μιαν άλλη τάξη πραγμάτων, που τα απαιτούμενα για τη ζωή θα ήταν περισσότερα, ήταν φυσικό ο παραδοσι